Afrim Gashi shpall zgjedhjet e përsëritura: çfarë mund dhe nuk mund të bëjë i besuari i Qeverisë?

Në raste kur rezultati i zgjedhjeve lokale nuk sjell zgjedhjen e një kryetari komune – siç ndodh kur nuk arrihet censusi i votimit në raundin e parë dhe të dytë – ligji parashikon që funksionet e kryetarit t’i ushtrohen një personi të caktuar nga Qeveria. Ky person njihet si “i besuar për drejtimin e komunës” ose zëvendësues i përkohshëm i kryetarit. Në zgjedhjet e tetorit, censusi nuk u arrit në katër Komuna, Gostivar, Vrapçisht, Mavrovë e Rostushë dhe Qendër Zhupë.

Në Gostivar, situata ndyshon, nga shkaku që komuna e Gostivarit ka një ushtrues detyre të zgjedhur nga ana e Këshillit të Komunës së Gostivarit, konform ndryshimeve ligjore të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale.

Sot, kryetari i Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Afrim Gashi, ka nënshkruar sot aktvendimin për mbajtjen e zgjedhjeve të përsëritura për kryetarë komunash në Gostivar, Vrapçisht, Mavrovë dhe Rostushë, si dhe në Qendër Zhupë. Votimi do të zhvillohet më 11 janar 2026, në pajtim me Kushtetutën dhe legjislacionin zgjedhor.

“Me hyrjen në fuqi të këtij aktvendimi, institucionet përgjegjëse nisin zbatimin e afateve dhe procedurave ligjore,” tha Gashi, duke i bërë thirrje KSHZ-së, komisioneve komunale dhe organizatave mbikëqyrëse që “të veprojnë me përpikëri, transparencë dhe profesionalizëm”.

Ai u kërkoi partive politike dhe kandidatëve që garojnë në këto komuna të zhvillojnë një proces të qetë dhe korrekt:

“I ftoj të gjitha subjektet politike… të zhvillojnë një proces të qetë, fer dhe demokratik, në respektim të standardeve zgjedhore dhe vlerave europiane.”

Kryeparlamentari i bëri thirrje edhe qytetarëve që të shfrytëzojnë të drejtën e votës:

“Përsëritja e zgjedhjeve dëshmon rëndësinë e pjesëmarrjes së secilit qytetar në vendimmarrjen lokale dhe forcimin e legjitimitetit institucional.”

Në fund, Gashi theksoi se Kuvendi mbetet i angazhuar për procese të rregullta demokratike dhe për konsolidimin e institucioneve të vendit. 

Cilat janë kompetencat e tij?

Sipas Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale dhe praktikës së deritanishme në Maqedoninë e Veriut, i besuari i Qeverisë në një komunë ka këto kompetenca:

• Mund të ushtrojë të gjitha kompetencat minimale të kryetarit të komunës, përfshirë nënshkrimin e vendimeve, kryerjen e pagesave dhe administrimin e financave të komunës.
• Garanton funksionimin e rregullt të administratës komunale, në mënyrë që shërbimet ndaj qytetarëve të mos ndërpriten.
• Nuk ka kompetencë të bëjë emërime të përhershme, ndryshime strukturore apo të nënshkruajë vendime me pasoja afatgjata.
• Mund të vendosë vetëm për çështje urgjente dhe të domosdoshme, duke shmangur nismat politike apo investimet kapitale pa mbështetjen e Këshillit Komunal.
• Vepron deri në zgjedhjen e kryetarit të ri, ose deri në një vendim tjetër ligjor apo politik.

Ky mekanizëm është parashikuar në frymën e garantimit të funksionalitetit institucional, në mënyrë që interesat e qytetarëve të mos dëmtohen për shkak të vakumit politik.

Raste të tilla janë regjistruar më parë në disa komuna, duke përfshirë edhe Gostivarin në vitin 2025, pas dështimit të dy raundeve zgjedhore për shkak të mungesës së censusit.

Megjithatë, ky model ka nxitur debate politike dhe juridike, pasi disa e shohin si ndërhyrje të pushtetit ekzekutiv në nivelin lokal, ndërsa të tjerë e konsiderojnë të domosdoshëm për të shmangur bllokimin institucional.

Çfarë ndalon Kodi Zgjedhor pas shpalljes së zgjedhjeve (apo gjatë periudhës zgjedhore) për zyrtarët komunalë / kryetarët

Përdorimi i mjeteve publike

• Kod zgjedhor parashikon që është e ndaluar të përdorësh burime publike (administratë, punonjës publikë, fonde komunale etj.) për qëllime fushate. Kjo është praktika tipike në shumë kode zgjedhore: “misuse of public resources” është problem i njohur që OSBE ka vënë re në raportet e vlerësimit të kodeve zgjedhore. OSCE+1
• Kjo nënkupton se një kryetar komune nuk mund të përdorë stafin komunal apo buxhetin e komunës për fushatë ose për të promovuar veten si kandidat gjatë periudhës zgjedhore.

Roli i kandidatëve dhe fushatës

• Kod Zgjedhor i RMV-së lejon që kryetarët aktualë (apo udhëheqës komunalë, nëse janë kandidatë) të kandidojnë përsëri, por ata duhet të respektojnë rregullat e fushatës – nuk ka imunitet që t’iu japë liri absolute pas shpalljes së zgjedhjeve. Kjo përfshin respektimin e kufizimeve për financimin e fushatës, raportimin e shpenzimeve, dhe ndalimin e veprimtarisë fushatës me burime publike.
• Në dokumentin “Handbook on 2025 Local Elections” të Komisionit Zgjedhor, thuhet se gjatë fushatës zgjedhore, kandidatët – duke përfshirë ata aktualë – duhet të veprojnë në përputhje me kodin, dhe është e ndaluar përdorimi i detyrës së tyre zyrtare për përfitime zgjedhore.

Emërimi i komisionarit (të besuarit)

• Në rast që nuk ka zgjedhje të suksesshme (p.sh. nuk plotësohet pragu i pjesëmarrjes), Kodi Zgjedhor parashikon që brenda 15 ditëve Qeveria mund të emërojë “komisionar” (i besuar) që do drejtojë komunnën përkohësisht.
• Ky komisionar nuk është kandidat zgjedhor (ose nuk vepron si kryetar me mandatin e zgjedhur) dhe duhet të mbajë neutralitet administrativ deri te zgjedhjet e reja — megjithatë, Kodi nuk liston me fjalë “të gjitha kompetencat që i ndalohen” komisionarit gjatë periudhës zgjedhore.

Kufizime etike dhe ligjore

• OSBE në raportin e saj për Kodin Zgjedhor ka vlerësuar se rregullat për “misuse of public office” janë thelbësore, por zbatimi dhe zbatueshmëria variojnë.
• Nëse kryetari komune (ose komisionari) abuzon me pozicionin zyrtar në favor të një kandidati (p.sh. vetes), kjo mund të jetë shkelje ligjore dhe mund të denoncohet.

Përmbledhje:

• Pas shpalljes së zgjedhjeve, drejtuesit e komunave (kryetarët aktualë ose komisionarët) duhet të respektojnë rregullat e fushatës dhe të mos përdorin burime publike për përfitim kampanje.
• Ka ndalim të përdorimit të stafeve dhe mjeteve komunale për fushatë.
• Komisionari që emërohet përkohësisht duhet të jetë neutral dhe të mos shfrytëzojë pozicionin për fitime politike.
• Në rast abuzimi, mund të ketë sanksione sipas Kodit Zgjedhor.

Pas shpalljes së zgjedhjeve që duhet të përsëriten në disa komuna të Maqedonisë së Veriut nga kryeparlamentari Afrim Gashi, ligji i vendit parashikon mekanizma të qartë për të garantuar funksionimin e administratës lokale deri në zgjedhjen e kryetarit të ri.

1. Ligjet bazë që rregullojnë emërimin e të besuarve të Qeverisë

1. Ligji për Vetëqeverisje Lokale
   • Komunat janë njësi autonome të vetëqeverisjes dhe kryetari i komunës është organi ekzekutiv i komunës.
   • Në rast se nuk ka kryetar të zgjedhur (për shkak të dështimit të zgjedhjeve ose mungesës së quorumit), Qeveria ka të drejtë të emërojë një administrator të përkohshëm (të besuar për drejtimin e komunës).
   • Funksioni kryesor i këtij të besuari është të sigurojë funksionimin administrativ dhe zbatimin e ligjit në komunë deri në mbajtjen e zgjedhjeve të rregullta.
2. Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut
   • Garanton vetëqeverisjen lokale dhe përcakton se ndërhyrja e pushtetit qendror është e lejuar vetëm për të siguruar zbatimin e ligjit dhe për të mbrojtur interesin publik.
   • Administratorët e emëruar nga Qeveria nuk kanë mandat politik, por veprojnë si kujdestarë administrativë përkohësisht.
3. Kodi Zgjedhor i RMV-së
   • Pas shpalljes së zgjedhjeve, kryetarët aktualë dhe administratorët e përkohshëm kanë kufizime të qarta ligjore:
     • Ndalohen aktivitetet politike që mund të ndikojnë në rezultatin e zgjedhjeve.
     • Ndalohen përdorimi i burimeve publike për fushatë ose për përfitim të kandidatëve.
     • Administratorët duhet të ruajnë neutralitetin politik dhe të mos ndërhyjnë në procesin zgjedhor.

2. Kompetencat e të besuarve të Qeverisë dhe kufizimet ligjore

• Kompetencat e lejuara:
  • Siguron funksionimin e rregullt të administratës komunale dhe shërbimeve publike.
  • Përfaqëson ligjërisht komunën në marrëveshjet dhe aktet e domosdoshme.
  • Kryen pagesa dhe menaxhon buxhetin për aktivitetet bazike të komunës.
  • Përgatit kushtet për zgjedhjet e përsëritura dhe bashkëpunon me Komisionin Zgjedhor.
• Kufizimet ligjore:
  • Nuk mund të ndërmarrë investime kapitale, marrëveshje afatgjata, apo veprime strategjike që kërkojnë mandat politik të zgjedhur.
  • Nuk mund të emërojë ose shkarkojë personel të nivelit të lartë pa bazë ligjore.
  • Duhet të ruajë neutralitetin politik dhe të mos ndikojë në procesin zgjedhor.
  • Nuk mund të përdorë burimet dhe stafin e komunës për përfitime politike ose fushatë.

3. Qëndrimi praktik

Në rastin aktual, për komunat ku kryeparlamentari Afrim Gashi shpalli përsëritjen e zgjedhjeve, pritet që Qeveria të emërojë administratorë të përkohshëm për të menaxhuar komunat. Ligji parashikon se këta administratorë do të jenë të detyruar të veprojnë brenda kornizës ligjore, duke ruajtur neutralitetin dhe duke siguruar që administrata lokale të funksionojë normalisht deri në zgjedhjet e reja.

The post Afrim Gashi shpall zgjedhjet e përsëritura: çfarë mund dhe nuk mund të bëjë i besuari i Qeverisë? appeared first on Flaka, në çdo lajm... .