BE synon të çrrënjosë korrupsionin: Negociatat për Direktivën anti-korrupsion nisën në kohë krize
Në maj të vitit 2023, Komisioni Evropian propozoi një Direktivë për të luftuar korrupsionin, duke synuar të përditësojë kuadrin e fragmentuar legjislativ të BE-së dhe të përfshijë standardet ndërkombëtare. Propozimi trajton korrupsionin si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat dhe kërkon të vendosë rregulla minimale për përcaktimin e veprave penale dhe sanksioneve, si […]
Në maj të vitit 2023, Komisioni Evropian propozoi një Direktivë për të luftuar korrupsionin, duke synuar të përditësojë kuadrin e fragmentuar legjislativ të BE-së dhe të përfshijë standardet ndërkombëtare. Propozimi trajton korrupsionin si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat dhe kërkon të vendosë rregulla minimale për përcaktimin e veprave penale dhe sanksioneve, si dhe masat për parandalimin e korrupsionit në nivel kombëtar dhe në BE. Tani kanë filluar negociatat për të. Basel Institute Governance shkruan se duke pasur parasysh erërat e kundërta në rritje kundër përpjekjeve globale kundër korrupsionit që shpërthejnë nga Shtetet e Bashkuara në javët e fundit, fillimi i negociatave të trilogut të BE-së në lidhje me Direktivën e saj të propozuar për luftën kundër korrupsionit ka kaluar kryesisht pa u vënë re, transmeton Portalb.mk.
“Megjithatë, me SHBA-në që kohët e fundit tregoi tërheqjen e saj nga lufta globale kundër korrupsionit, duke ngrirë zbatimin e Aktit të Praktikave Korruptive të Huaja dhe duke shpërbërë njësitë e saj të kleptokracisë (ndër të tjera), aksionet rreth këtyre negociatave janë rritur disi”, shkruan Instituti.
Disa çështje kryesore do të diskutohen në këto negociata që mund të ndikojnë ndjeshëm në aftësinë e BE-së për të trajtuar korrupsionin për vitet në vijim. Përballë këtyre pengesave ndëratlantike, finalizimi i kësaj direktive është një mundësi për BE-në që të afirmohet si pararoja në luftën kundër korrupsionit.
Cila është Direktiva e propozuar dhe çfarë përmban?
Siç përshkruhet në vetë draftin dhe në një deklaratë shoqëruese, Direktiva e propozuar e BE-së përfaqëson një shtytje për të “modernizuar” kuadrin ligjor ekzistues kundër korrupsionit. Në mënyrë të veçantë, ajo kërkon të pajisë më mirë shtetet anëtare të BE-së për të trajtuar një “evolucion të kërcënimeve të korrupsionit” duke:
- Sjellë rregulla më të forta të llogaridhënies për sektorin publik (p.sh. në lidhje me konfliktin e interesit);
- “Harmonizimi” i veprave penale dhe sanksioneve të korrupsionit në të gjithë BE-në;
- Rritjen e aftësive të hetimit dhe ndjekjes penale.
Deri më sot, në përputhje me procedurën e BE-së, Komisioni Evropian ka paraqitur tekstin e tyre të propozuar për Direktivën. Si përgjigje, Parlamenti Evropian dhe Këshilli Evropian kanë ofruar versione të ndryshuara. Të tre organet tani kanë hyrë në negociata për të rënë dakord mbi një tekst përfundimtar.
Çështje për të cilat deri më tani janë rënë dakord gjerësisht
Bazuar në sinergjitë midis tre versioneve, Instituti shton se Direktiva ka të ngjarë të kërkojë nga shtetet anëtare të prezantojnë një sërë veprash korrupsioni në ligjet e tyre kombëtare (nëse nuk e kanë bërë tashmë këtë). Këtu përfshihet ryshfeti i brendshëm, si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat, ryshfeti i huaj, shpërdorimi, tregtia e ndikimit, shpërdorimi i funksioneve dhe pengimi i drejtësisë. Direktiva e propozuar do t’u kërkojë gjithashtu shteteve anëtare të vendosin një grup sanksionesh të harmonizuara, proporcionale dhe bindëse për këto vepra.
“Synimi është që kjo të vendosë një nivel bazë për veprat penale kundër korrupsionit në të gjithë BE-në për të siguruar që standarde të ngjashme anti-korrupsion të zbatohen në të gjitha Shtetet Anëtare. Në mënyrë ideale, kjo do të rrisë gjithashtu kapacitetin e agjencive të BE-së për të hetuar dhe ndjekur penalisht rastet ndërkufitare”, thuhet në tekstin e Institutit.
Veçanërisht, Direktiva e propozuar do t’u kërkojë shteteve anëtare të vendosin përgjegjësinë penale për personat juridikë (d.m.th. kompanitë) për të gjitha veprat penale të përcaktuara në Direktivë. Ky detyrim do të zbatohet gjithashtu për situatat kur mungesa e mbikëqyrjes nga një person që mban një pozicion drejtues në një njësi ekonomike ka rezultuar në kryerjen e një shkeljeje.
Direktiva do të detyrojë gjithashtu shtetet anëtare të vendosin një nivel minimal sanksionesh ndaj personave juridikë në këtë kontekst që do të përfshinte gjoba bazuar në qarkullimin botëror të personit juridik. Ligjet e tilla të përgjegjësisë kanë rezultuar të suksesshme në vendet që synojnë në mënyrë aktive ryshfetin e huaj (p.sh. Mbretëria e Bashkuar dhe Zvicra) dhe do të përforconin ndjeshëm përpjekjet e BE-së për të synuar shkelje të ngjashme.
Për më tepër, në lidhje me sigurimin e llogaridhënies, ka të ngjarë që shteteve anëtare do t’u kërkohet të sigurojnë që imuniteti i zyrtarëve publikë mund të hiqet përmes një procesi ligjor të qartë, të paanshëm dhe transparent.
Çështje shtesë për t’u negociuar
Ndërsa pjesa më e madhe e Direktivës ka marrë formë, Instituti shton se Parlamenti Evropian ka propozuar përfshirjen e disa dispozitave që padyshim do të debatohen gjatë negociatave.
Sipas Institutit, këto dispozita mund të forcojnë ndjeshëm aftësinë e përgjithshme të BE-së për të luftuar korrupsionin dhe të kërkojnë konsideratë serioze.
“Për shembull, Parlamenti ka propozuar që Direktiva të trajtojë gjithashtu rreziqet që financimet e paligjshme politike paraqesin për demokracitë. Ai ka rekomanduar përfshirjen e detyrimeve të transparencës në lidhje me financimin e partive politike si dhe një dispozitë të re penale që adreson financimin e paligjshëm politik. Këto ndryshime do të ndihmonin në forcimin e integritetit të proceseve zgjedhore në të gjithë BE-në”, thonë nga ky Institut.
Parlamenti ka rekomanduar gjithashtu futjen e një detyrimi që shtetet anëtare të krijojnë procese efektive dhe transparente për rezolutat pa gjykim, që mund të përdoren për të zgjidhur rastet e korrupsionit që përfshijnë persona juridikë. Rezoluta të tilla jo-gjykuese kanë rezultuar kritike për zgjidhjen e rasteve komplekse të ryshfetit të huaj në mbarë botën. Mbretëria e Bashkuar ka pasur një sasi të konsiderueshme suksesi duke përdorur mekanizmat në këtë mënyrë. Zhvillimi i këtyre mjeteve midis shteteve anëtare të BE-së padyshim që do t’i pajiste më mirë ata për të trajtuar raste të ngjashme komplekse.
“Përveç kësaj, Parlamenti ka rekomanduar disa amendamente kyçe që synojnë rritjen e të drejtave të viktimave dhe komuniteteve të prekura. Ndryshimet prezantojnë nocionet “publik i interesuar” dhe “viktimë” dhe u japin të dy grupeve një sërë të drejtash procedurale, duke përfshirë të drejtën e viktimave për të kërkuar kompensim. Viktimat shpesh harrohen në zgjidhjen e rasteve të korrupsionit. Këto ndryshime të reja, nëse përfshihen, do të përfaqësonin një hap të rëndësishëm drejt rritjes së aftësisë së tyre për t’u dëgjuar dhe për të kërkuar dëmshpërblime. Ato gjithashtu do të forconin pjesëmarrjen e shoqërisë civile në përpjekjet kundër korrupsionit”, theksohet në vlerësimin e Basel Institute Governance.
Pse ka rëndësi kjo?
Miratimi i kësaj direktive është një mundësi për BE-në dhe shtetet anëtare të saj për të zbatuar një kornizë të harmonizuar, gjithëpërfshirëse dhe të detyrueshme kundër korrupsionit që do të forcojë përpjekjet për të synuar korrupsionin si në rastet e brendshme ashtu edhe ato ndërkufitare.
Ajo gjithashtu përfaqëson një mundësi për të trajtuar çështjet që i kanë penguar këto përpjekje në të kaluarën dhe për të sjellë rrugë të reja praktike për të arritur rezultate më të mira. Rregullat e reja për heqjen e imuniteteve më në fund mund të adresojnë disa nga sfidat me të cilat përballen autoritetet kur hetojnë zyrtarët publikë. Përfshirja e përgjegjësisë për personat juridikë do të sigurojë që një gamë më e gjerë e aktiviteteve korruptive mund të shënjestrohen dhe sanksionohen në një mënyrë bindëse. Dhe zgjerimi i kornizave të zgjidhjes pa gjykim do të paraqesë një alternativë transparente dhe efikase ndaj procedurave gjyqësore.
Së fundi, Direktiva ofron një dritare për arritjen e një niveli më të lartë drejtësie në rastet e korrupsionit. Njohja se korrupsioni nuk është një krim pa viktima dhe lejimi i viktimave dhe shoqërisë civile të marrin pjesë në procese është një njohje kryesore e rolit të tyre në luftën kundër korrupsionit. Për më tepër, krijimi i të drejtave për viktimat do të mbyllë hendekun në pozitën e tyre në rastet e korrupsionit dhe do të hapë rrugën për kompensim efektiv.
“Lufta globale kundër korrupsionit po hyn në një epokë pa dyshim të pasigurt. Rezultati i negociatave për këto çështje kyçe është një moment përcaktues dhe do të zbulojë se sa e gatshme është BE-ja të marrë drejtimin për të lundruar në këto kohë të trazuara”, përfundon Instituti.
Ndryshe, Zyra e Prokurorit Publik Evropian (EPPO) ka nisur një hetim kundër rreth dhjetë anëtarëve dhe ish-deputetëve të Parlamentit Evropian mes akuzave për korrupsion. Hetimi është fokusuar në parregullsi të mundshme lidhur me pagat dhe shtesat e paguara për asistentët e këtyre deputetëve.
Sipas një raporti të gazetës belge në gjuhën franceze ‘Le Soir’, hetimi përqendrohet në dyshimet se disa anëtare të Parlamentit Evropian kanë keqpërdorur fondet publike të destinuara për asistentët e tyre. Hetimi i EPPO-së ka nxjerrë në pah një tendencë shqetësuese të rritjes së rasteve të korrupsionit brenda institucioneve të Bashkimit Evropian (BE), ku numri i hetimeve është dyfishuar në vitin 2024 krahasuar me një vit më parë.
Kjo rritje e rasteve vjen pas një hetimi të mëparshëm ku EPPO-ja shqyrtoi parregullsi të mundshme në kontratat për blerjet e vaksinave COVID-19 nga Komisioni Evropian.
Zyra e Prokurorit Publik Evropian prej kohësh është përballur me kritika për mos adresimin e duhur të rasteve të korrupsionit brenda institucioneve të BE-së, me disa që kanë vendosur në pikëpyetje transparencën dhe efikasitetin e proceseve të saj.
Rreth tre vite më parë, Parlamenti Evropian u trondit nga një skandal i madh korrupsioni, i cili tërhoqi vëmendje ndaj çështjes së ryshfetit brenda institucioneve të BE-së. Në dhjetor të vitit 2022, autoritetet belge kryen kërkime të gjera në shumë vende dhe sekuestruan një shumë të konsiderueshme prej 1.5 milionë eurosh.
Figura kyçe të përfshira në skandal përfshinin eurodeputeten greke Eva Kaili, ish-deputetin italian Pier Antonio Panzeri, partnerin e Kailit, Francesco Giorgi, i cili punoi si asistent në Parlamentin Evropian, si dhe ekzekutivin e organizatave joqeveritare, Niccolo Figa-Talamanca. Këta individë u akuzuan për marrje ryshfeti nga një vend i Gjirit për të ndikuar në vendimet ekonomike dhe politike të parlamentit.
