Përzierja e ekzekutivit në gjyqësor, raportet e ekspertëve: Presion i madh!

Presioni i ekzekutivit ndaj gjyqësorit nuk ka filluar me interpelancën ndaj pesë anëtarëve të Këshillit Gjyqësor edhe pse si mekanizëm ndaj këtij trupi përdoret për herë të parë që nga pavarësia e Maqedonisë së Veriut. Njohësit e çështjeve të gjyqësorit thonë se veprimi i deputetëve dhe qeverisë nuk përkon me rekomandimet e misionit vëzhgues të BE-së, shkruan Portalb.mk.

Nga Instituti për të drejtat të njeriut (IHR), të cilët vëzhgojnë nga afër punën e Këshillit Gjyqësor për Portalb.mk, thonë se presin që në Raportin e BE-së të shënohen presionet që kanë qenë dhe janë ende duke u ushtruar nga ekzekutivi ndaj gjyqësorit për një periudhë të gjatë kohore.

“Rekomandimet e misionit vëzhgues të BE-së tregojnë qartë se nevojiten disa lloje ndryshimesh që do të çonin në përmirësimin e gjendjes në gjyqësor, pra në Këshillin Gjyqësor, dhe një lloj ndryshimesh i drejtohet drejtpërdrejt Këshillit Gjyqësor për të ndryshuar mënyrën e veprimit dhe përmirësimin e mënyrës së punës dhe ushtrimit të kompetencave të tyre, nëpërmjet punës më transparente, efikase dhe efektive, duke respektuar plotësisht dispozitat e tyre ligjore, duke zbatuar dhe zbatuar plotësisht praktikat e tyre ligjore. Këshilli Gjyqësor ka filluar të zbatojë disa nga këto rekomandime, por nevojitet vazhdimësi për zbatimin e plotë të tyre. Ndryshimet tjera kanë të bëjnë me ndryshimet në Ligjin për Këshillin Gjyqësor, me të cilat do të forcoheshin kriteret për përzgjedhjen e anëtarëve të Këshillit Gjyqësor dhe, në bazë të këtyre ndryshimeve ligjore, d.m.th kriteret, përzgjedhja e anëtarëve të rinj të Këshillit Gjyqësor. Aktualisht është duke punuar grupi punues për ndryshime në Ligjin për Këshillin Gjyqësor dhe së shpejti duhet të dalë me zgjidhje të reja ligjore me të cilat do të zbatohen rekomandimet e Misionit vlerësues”, tha për Portalb.mk, drejtoresha ekzekutive e IHR-së, Jelena Kadriq, duke shtuat se presioni shtesë nga qeveria dhe deputetët, nuk është në përputhje me rekomandimet e misionit vëzhgues të BE-së.

Në raportin e IHR-së, për vitin 2024, në lidhje me punën e Këshillit Gjyqësor, në konkluzionet e të njëjtit gjithashtu është theksuar presioni i ekzekutivit ndaj gjyqësorit.

“Në periudhën gusht-dhjetor 2024, mbi anëtarët e KGJRMV-së është ushtruar presion i madh nga përfaqësues të pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ, gjë që rezultoi në një pasqyrim të gjerë mediatik”, shkruan në raport.

Anëtarët e KGJ-së: Akt i kundërligjshëm dhe antikushtetues

Edhe për anëtarët e Këshillit Gjyqësor interpelanca është e palejueshme, antikushtetuese dhe akt që paraqet precedent në demokracinë parlamentare të Republikës së Maqedonisë së Veriut deri më sot.

“Në më shumë se 30 vjet nuk ka ndodhur që Kuvendi të ketë dorëzuar interpelancë për një anëtar të Këshillit Gjyqësor”, tha anëtarja e Këshillit Gjyqësor Tanja Çaçarova-Ilievska, pas seancës së rregullt të Këshillit. 

“Qëndrimi im është se interpelanca e një anëtari të Këshillit Gjyqësor është e paligjshme dhe akt antikushtetues. Në interpelancë shoh se parashtruesit e saj i referohen, dhe këtë e dëgjojmë vazhdimisht në media, për të drejtën e tyre të garantuar me Kushtetutë për të paraqitur interpelancë, sipas nenit 72 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, dispozita e nenit 68, paragrafi 1, pika 15, ka një zgjidhje tjetër kushtetuese. Aty thuhet se një interpelancë mund të bëhet kundër çdo bartësi të funksionit publik që përgjigjet para Kuvendit. Anëtarët e Këshillit Gjyqësor, në përputhje me Kushtetutën dhe Ligjin për Këshillin Gjyqësor, i cili është një “lex specialis” dhe të cilit Kushtetuta i referohet në lidhje me çështjet thelbësore që kanë të bëjnë me Këshillin Gjyqësor, përkatësisht përbërjen e Këshillit Gjyqësor, mandatin e anëtarëve të Këshillit Gjyqësor, kompetencat e Këshillit Gjyqësor, kushtet dhe procedurën e shkarkimit të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor përgjegjësia e një anëtari të Këshillit Gjyqësor, janë çështje të cilat në përputhje me Kushtetutën më konkretisht dhe me vendosmëri janë të shpjeguara dhe të rregulluara me Ligjin për Këshillin Gjyqësor”, tha Çaçarova – Ilievska. 

Deputetët, shtoi ajo, nuk kanë të drejtë kushtetuese për një akt të tillë, pasi siç sqaroi, Kushtetuta përmban dispozita në nenet 104 dhe 105, të zëvendësuara me amendamentet 28 dhe 29, të cilat rregullojnë saktësisht çështjet kyçe që kanë të bëjnë me Këshillin Gjyqësor. 

Edhe anëtari tjetër i KGJ, Milazim Mustafa në letrën e tij drejtuar Kuvendit në lidhje me interpelancën, thekson se pushteti ekzekutiv por edhe ai legjislativ, në vend që të hapin debat publik për të gjetur zgjidhje adekuate për përmirësimin e gjendjes dhe kthimin e besimit të qytetarëve në institucione dhe sistemin gjyqësor, ata edhe më tepër e rëndojnë situatën dhe nisin një praktikë deri më tani të paparë duke bërë presion direkt ndaj anëtarëve të caktuar të pushtetit gjyqësor me qëllim të tërheqjes së tyre pa mbaruar mandatin e tyre të caktuar me ligj, pa u konstatuar ndonjë shkelje ligjore apo etike të shqiptuar nga ndonjë organ kompetent i paraparë me ligj. 

“Ndërhyrja e pushtetit legjislativ në punën e pushtetit gjyqësor është një precedent shqetësues që cenon ndarjen e pushteteve, një nga parimet themelore të demokracisë. Kjo interpelancë, e pa bazë dhe paushale, nuk është vetëm një tentativë për diskredimin tim personal dhe profesional, por gjithashtu një sulm ndaj pavarësisë së gjyqësorit në tërësi. Unë vazhdoj të jem i përkushtuar në misionin tim për një drejtësi të paanshme, efektive dhe të besueshme”, ka përfunduar letrën e tij Mustafa.  

Që kur ka nisur iniciativa e shumicës parlamentare për interpelancën, të njëjtën e ka komentuar edhe kryetari i Këshillit Gjyqësor, Aleksandar Kambovski. Ai i ka pranuar kritikat për gjendjet për sferën e gjyqësisë, por sipas tij, përgjegjësia duhet të ketë emër dhe mbiemër.

“Mendoj se ajo nuk është ide e mirë që në mënyrë kolektive të shkarkohen trupat kolektiv. Unë çdoherë jam angazhuar për përgjegjësi individuale. Nuk mundemi që gjithçka që vendosim në një kosh, nuk mund të themi se i gjithë Këshilli Gjyqësor ose i Prokurorëve Publik nuk ka funksionuar siç duhet. Njëjtë edhe për gjykatësit, nuk mund të themi se të gjithë gjykatësit nuk janë të mirë, e tani duhet të gjithë t’i shkarkojmë. Jo, përgjegjësia individuale është ajo të cilës duhet t’i kushtojmë vëmendje dhe me të vërtetë ata individë të cilët nuk e bëjnë punën e tyre, të përgjigjen. Nuk mundet që të gjithë të tjerët të cilët e bëjnë punën, janë profeisonistë të mëdhenj dhe personalitete me integritet të lartë, të vuajnë për shkak të kolegëve të tjerë të tillë”, tha Kambovski në intervistë për Radio Evropën e Lirë në gjuhën maqedonase.

Dje, 12 mars, në Kuvend u votua interpelanca për punën e anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të zgjedhur nga Kuvendi – Vesna Dameva, Pavlina Cërvenkovski, Milazim Mustafa, Tanja Çaçarova-Ilievska dhe Selim Ademi. Nisma e dorëzuar më 7 shkurt, u mbështet nga 67 deputetë të mazhorancës qeverisëse, por ata do të duhet të vendosin vetë nëse do të largohen nga detyra, siç e kërkon Ligji për Këshillin Gjyqësor. 

Kujtojmë se, në analizën e mëparshme të Portalb.mk në lidhje me Raportin e progresit, vërtetohet se nuk ka pasur përparim në gjyqësor gjatë periudhës së përpilimit të raportit vjetor. Në Raport rekomandohet që Këshilli Gjyqësor duhet të përpiqet të mbrojë integritetin dhe pavarësinë e gjyqtarëve dhe institucioneve dhe duhet t’i rezistojë çdo ndikimi të jashtëm. Shkarkimi i diskutueshëm i Kryetarit të Këshillit Gjyqësor ngriti shqetësime për ndikim të padrejtë politik.

“Progresi në zbatimin e strategjive të burimeve njerëzore për gjyqësorin dhe shërbimet e prokurorisë ishte i kufizuar. Mungesa e masave për të adresuar ndikimin e pensioneve të planifikuara ndikoi në efikasitet. Shumica e gradimeve për gjykatat më të larta u përballën me vonesa të mëtejshme. Vazhdoi puna për përmirësimin e sistemit të automatizuar informativ të menaxhimit të çështjeve gjyqësore për shpërndarjen e lëndëve nëpër gjykata. Një sistem i ngjashëm është futur edhe në Prokurorinë Publike”, thuhet në raport.

• LEXO: Gashi: Interpelancat për pesë anëtarët e Këshillit Gjyqësor në seancë parlamentare në gjysmën e parë të marsit
• LEXO: Deputetët e shumicës dorëzuan interpelancë për anëtarët e Këshillit Gjyqësor të zgjedhur nga Kuvendi
• LEXO: Kambovski: Shpërbërja e Këshillit Gjyqësor nuk është ide e mirë, përgjegjësia është individuale e jo kolektive