UÇK mes drejtësisë dhe historisë: Kur gjykimi juridik përplaset me narrativën e luftës çlirimtare

Flaka analizon

Demonstrata e mbajtur në sheshin “Skënderbeu” në Shkup në mbështetje të ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës shënoi një moment të rëndësishëm jo vetëm politik dhe emocional, por edhe juridik. Për herë të parë në këtë intensitet, debati mbi Gjykatën Speciale dhe proceset në Hagë u shpreh publikisht në një kryeqytet të rajonit, duke ngritur pyetje thelbësore mbi raportin mes drejtësisë penale ndërkombëtare dhe historisë së luftërave çlirimtare.

Çfarë gjykon realisht Gjykata Speciale?

Nga këndvështrimi juridik, Gjykata Speciale për Kosovën nuk është mandat i përgjithshëm për të gjykuar Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës si organizatë. Mandati i saj është i kufizuar: ajo gjykon përgjegjësi individuale penale për krime të pretenduara të kryera nga individë të caktuar në periudhën 1998–2000.

Ky dallim është thelbësor, sepse në të drejtën penale ndërkombëtare nuk ekziston përgjegjësi kolektive. Çdo akuzë duhet të vërtetohet individualisht, përtej çdo dyshimi të arsyeshëm, me prova konkrete dhe të verifikueshme.

Megjithatë, perceptimi publik – i reflektuar qartë në protestën e Shkupit – është se praktikisht po gjykohet lufta, jo vetëm individët. Ky perceptim buron nga vetë struktura e aktakuzave, ku përdoret koncepti i “ndërmarrjes së përbashkët kriminale”, një doktrinë juridike e kontestuar që, ndonëse e pranuar në jurisprudencën ndërkombëtare, shpesh krijon ndjesinë e përgjegjësisë së zgjeruar.

Drejtësia selektive dhe parimi i proporcionalitetit

Një nga kritikat kryesore të shprehura në protestë lidhet me selektivitetin e drejtësisë. Juridikisht, drejtësia ndërkombëtare duhet të respektojë parimin e proporcionalitetit dhe barazisë para ligjit. Kur një konflikt trajtohet kryesisht përmes ndjekjes penale të njërës palë, rrezikohet krijimi i një barazimi të rremë mes agresorit dhe viktimës.

Në rastin e Kosovës, ekziston një konsensus i gjerë ndërkombëtar se ndërhyrja e NATO-s ishte e justifikuar për të ndalur krime masive dhe spastrim etnik. Kjo krijon një paradoks juridik: si mund të mbështetet ndërhyrja për të ndalur krime, ndërkohë që struktura udhëheqëse e forcës çlirimtare përfundon pothuajse e tëra në bankën e të akuzuarve?

Kjo pyetje nuk është emocionale, por thellësisht juridike dhe politike.

Luftë çlirimtare dhe e drejta ndërkombëtare humanitare

E drejta ndërkombëtare humanitare nuk e mohon ekzistencën e luftërave çlirimtare. Ajo njeh të drejtën e popujve për vetëvendosje, por njëkohësisht kërkon respektimin e rregullave të luftës, përfshirë mbrojtjen e civilëve dhe trajtimin e robërve.

Në këtë kuptim, protesta në Shkup nuk ishte kundër hetimit të krimeve eventuale, por kundër një procesi që perceptohet si i njëanshëm dhe i shkëputur nga konteksti i luftës. Kërkesa e protestuesve nuk ishte imunitet nga drejtësia, por drejtësi kontekstuale, që merr parasysh rrethanat e konfliktit dhe natyrën çlirimtare të tij.

Parimi i prezumimit të pafajësisë

Një element juridik i theksuar në fjalimet e Ali Ahmetit dhe të tjerëve ishte insistimi në prezumimin e pafajësisë. Në çdo sistem juridik demokratik, të akuzuarit janë të pafajshëm deri në një vendim të formës së prerë.

Në këtë aspekt, narrativa publike që i paraqet ish-krerët e UÇK-së si fajtorë përpara vendimit gjyqësor bie ndesh me parimet bazë të së drejtës penale. Protesta në Shkup ishte, në këtë kuptim, edhe një reagim ndaj stigmatizimit publik dhe jo vetëm ndaj procesit gjyqësor.

Mesazhi për institucionet ndërkombëtare

Nga këndvështrimi juridik, protesta dërgoi një mesazh të qartë: legjitimiteti i drejtësisë ndërkombëtare varet nga perceptimi i saj si e paanshme. Nëse një gjykatë shihet si instrument politik, edhe vendimet e saj – pavarësisht bazës ligjore – rrezikojnë të humbasin autoritetin moral.

Kjo nuk e zhbën nevojën për drejtësi, por e bën të domosdoshme një qasje më transparente, më proporcionale dhe më të balancuar, ku hetimi i krimeve të të gjitha palëve të mos mbetet selektiv.

Përfundim: drejtësi pa rishkrim historie

Demonstrata për UÇK-në në Shkup nxori në pah një tension real mes së drejtës dhe historisë. Drejtësia penale ndërkombëtare ka detyrimin të gjykojë krime individuale, por jo të rishkruajë narrativën e një lufte që në thelb ishte çlirimtare dhe e njohur si e tillë nga vetë komuniteti ndërkombëtar.

Sfida kryesore mbetet kjo: si të bëhet drejtësi pa e kriminalizuar një kauzë kolektive për liri. Nëse kjo balancë nuk arrihet, atëherë procesi juridik rrezikon të mbetet ligjërisht korrekt, por politikisht dhe moralisht i kontestuar.

The post UÇK mes drejtësisë dhe historisë: Kur gjykimi juridik përplaset me narrativën e luftës çlirimtare appeared first on Flaka, në çdo lajm... .