SHBA vendosi dogana 33% ndaj Maqedonisë: cilat do të jenë pasojat?

Tridhjetë e tre përqind (33%) do të jenë tarifat e reja reciproke të SHBA-ve ndaj Maqedonisë, ose gjysma e doganave prej 65 përqind nga Maqedonia ndaj SHBA-ve. Kështu qëndron në tabelat e “tarifave reciproke” të prezantuara dje nga presidenti amerikan Donald Trump.  Aty janë paraqitur doganat që vendet e tjera i vendosin ndaj SHBA-ve dhe tarifat reciproke që ato do i vendosin, shkruan Dojçe Vele (DW), transmeton Portalb.mk.

Presidenti amerikan paraprakisht e shpalli 2 prillin si “Ditën e Çlirimit” (Liberation Day) me një mesazh se “do t’ia kthejë vendit paratë e tij, duke vendosur dogana që do ta stimulojnë ekonominë amerikane”.

Normat e vendosura variojnë nga 10% deri në 49%. Sa për ilustrim, për Bashkimin Evropian ato janë 20%, për Kinën 34%, për Korenë e Jugut 25%, për Japoninë 24%, për Tajvanin 32%, për Mbretërinë e Bashkuar 10%. Nga vendet e Ballkanit Perëndimor, Bosnja dhe Hercegovina është me doganat më të larta me 35% dhe Serbia me 37%. Taksat doganore për Kosovën, Shqipërinë dhe Malin e Zi janë 10 përqind.

Kjo masë ka për qëllim që ta stimulojë prodhimin vendor amerikan, ndërkohë që jehona në mbarë botën po shkakton vërejtje se ajo do të shkaktojë rritje të çmimeve dhe luftëra tregtare.

Ndikimi në indeksin e çmimeve të konsumit

Çfarë goditjesh mund të shkaktojë tarifa për Maqedoninë?

Qendra për Kërkime dhe Politikëbërje (QKP) në janar të këtij viti përgatiti një analizë ekonometrike që i vlerëson efektet mbi eksportin e ekonomive të tregut në zhvillim në Ballkanin Perëndimor nëse presidenti i SHBA-ve Donald Trump vendos dogana importi. Periudha e projektimit i referohet viteve 2025-2030.

Analiza bazohet në supozimet dhe testet restriktive të metodës ONK, e cila mundëson që të shihen efektet mbi indeksin e shpenzimeve për jetë dhe rritjen e PBV-së nga vendosja e doganave. Modeli ekonometrik bazohet në të dhënat për periudhën 2000-2023 që u referohen pesë vendeve të Ballkanit Perëndimor – Shqipërisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Maqedonisë, Malit të Zi dhe Serbisë.

Në modelin e parë QKP bëri projeksione për ndikimin e tarifave mbi Indeksin e Çmimeve të Konsumit (IÇK), me dy skenarë.

“Sipas skenarit të parë ‘Trump i kufizuar’ (një ulje vjetore e eksportit prej 10% dhe një kurs nominal i lëvizshëm që ndjek rrugën e tij natyrore) Shqipëria do të ketë inflacion të qëndrueshëm dhe Bosnja dhe Hercegovina do të përjetojë deflacion, ndërsa për Maqedoninë, Serbinë dhe Malin e Zi priten rritje të vogla të parëndësishme të normave të inflacionit në dy vitet e para, ndërsa pastaj gradualisht bien në vitet në vijim dhe vjen deri në inflacion stabil”, thuhet në analizën e Goran Milladinov, ekspert nga QKP për ekonometri.

Sipas skenarit të dytë, “Trump i plotë” (një rënie vjetore e eksportit prej 20% dhe një kurs nominal lëvizës që sërish e ndjek rrugën e tij natyrore) parashihet një rënie më e madhe e inflacionit në të gjitha vendet me një normë inflacioni çuditërisht më të lartë negative për Bosnjën dhe Hercegovinën, duke arritur një nivel prej -12% në vitin 2030. Tendencë e njëjtë të deflacionit , por me një vëllim dukshëm më të vogël, parashihet edhe për Maqqedoninë në periudhën 2028-2030. Sipas skenarit të dytë Serbia, Mali i Zi dhe Shqipëria pritet që të kenë inflacion të qëndrueshëm.

Ndikimi i tarifave në rritjen e PBV-së

Në modelin e dytë QKP përgatiti projeksione edhe për ndikimin e tarifave në rritjen e PBV-së.

“Sipas skenarit të parë ‘Trump i kufizuar’ goditje më e madhe ndaj rritjes së PBV-së mund të pritet për Bosnje e Hercegovinën dhe Malin e Zi, ndërsa goditje më e vogël pritet për Serbinë. Një rënie e madhe e rritjes së PBV-së do të pritej edhe për Maqedoninë, e cila do të stabilizohej tek në vitin 2029 dhe 2030.

Sipas skenarit të dytë, “Trump i plotë”, të gjitha vendet në të gjitha vitet e periudhës së parashikuar 2025-2030 do të kishin rritje negative ekonomike (përveç Serbisë në 2025, 2027 dhe 2030). Sipas këtyre projeksioneve Маqedonia do të përballej me rënie më të madhe të rritjes, nga -8% në -9% në periudhën 2027-2029, ndërsa sipas këtij skenari Serbia do të kishte rënien më të vogël të rritjes”, thuhet në analizë.

Masat mbrojtëse, subvencionet, fuqia punëtore

Rezultatet e fituara nga këta dy skenarë tregojnë për efekte të pafavorshme dhe negative në rritjen e PBV-së në Ballkanin Perëndimor. Vendosja e tarifave do të ndikojë negativisht në rritjen ekonomike, sepse do të shkaktojë zvogëlim të eksportit dhe të investimeve direkte të huaja,  gjë që do të ndikojë në konkurrueshmërinë e ekonomive në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

Për t’i mbështetur ekonomitë e Ballkanit Perëndimor në këto kushte të ndryshimit të politikave ekonomike dhe tregtare globale QKP rekomandon: prezantim të masave mbrojtëse për sektorët e cenueshëm; ofrim të mbështetjes, asistencës financiare dhe subvencioneve për kompanitë që prodhojnë produkte që janë me kërkesë lokale që të mund të zvogëlohet varshmëria nga importi; prezantim të politikave për integrimin në tregun e punës dhe zhvillim të biznesit për t’i mbështetur personat që janë kthyer; është e nevojshme që Rajoni i Ballkanit Perëndimor duhet të përgatitet për t’u përballë me mungesën e vazhdueshme të fuqisë punëtore.

Vitin e kaluar shkëmbimi i përgjithshëm me SHBA-të ka qenë 314 milionë dollarë

Sipas të dhënave të Entit Shtetëror të Statistikave shkëmbimi i përgjithshëm Maqedoni – SHBA në vitin 2024 ka qenë pak më shumë se 314 milionë dollarë, krahasuar me 320,7 milionë dollarë në vitin 2023, që do të thotë se ka qenë për 2,1 përqind më i ulët. Në vitin 2022 ka arritur në 270 milionë dollarë.

Eksporti nga Maqedonia drejt Shteteve të Bashkuara vitin e kaluar ka arritur në 118,2 milionë dollarë, që është për 2,2 herë (220 përqind) më shumë se një vit më parë, pra në vitin 2023, kur ka qenë 53,6 milionë dollarë.

Njëkohësisht, vitin e kaluar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë importuar produkte në vlerë prej 195,9 milionë dollarë, 26,6 përqind më pak se në vitin 2023, kur importi në Maqedoni nga SHBA-të ka kapur vlerën prej 267 milionë dollarë.

Sipas të dhënave statistikore për vitin e kaluar nga Maqedonia në SHBA më së shumti janë eksportuar makineri dhe pajisje për transport, ushqim, pije dhe duhan.