Klikimet, paratë dhe zgjedhjet: Reklamat politike online të kenë gjurmë digjitale

Dr. Magnus Oman, këshilltar i lartë për financa politike në Fondacionin Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore, mbajti një brifing me gazetarët në kuadër të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”. Diskutimi u fokusua tek problemet me financimin politik në sferat online, ngecjen e ligjit pas teknologjisë, por edhe në praktikat e mira që mund të aplikohen në të ardhmen, raporton Vistinomer. 

Shkruan: Matej Trojaçanec

Reklamat online duhet të kenë të ashtuquajturat gjurmë (digjitale), në mënyrë që të mund të gjurmohet se kush paguan për ato reklama, për ose kundër kujt janë të destinuara. Dhe, gjurmët e këtilla nga reklamat jo vetëm që duhet të përmbajnë sa më shumë informacione dhe detaje të jetë e mundur, por gjithashtu duhet të grumbullohen në skedarë të përshtatshëm në mënyrë që të ketë transparencë më të madhe dhe të mund të gjurmohen më lehtë.

Këto ishin disa nga përfundimet që Dr. Magnus Oman, Këshilltar i lartë për financa politike në Fondacionin Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES), i prezantoi në brifingun e sotëm me gazetarët në Shkup, organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe IFES-i, në kuadër të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”. Dr. Oman dha një perspektivë krahasuese mbi reklamimin politik në mbarë botën, si dhe disa nga praktikat më të mira, duke thënë:

Financimi i paguar online, siç pritet, përfaqëson pjesën më të madhe të financimit politik gjatë zgjedhjeve. Për shembull, vetëm në dy muajt e fundit të zgjedhjeve presidenciale të vitit të kaluar në SHBA, vetëm në Meta dhe Google janë shpenzuar 700 milionë dollarë, nga gjithsej 1.2 miliardë dollarë që janë shpenzuar për reklamimin online gjatë fushatës..

Dr. Oman theksoi se një vend nuk duhet të merret si shembull dhe të kopjohet tërësisht sistemi i tij, ligji për raportimin financiar, aq më tepër që, sipas tij, shumë nga kornizat rregullatore dhe ligjet mbeten prapa mënyrave të reja të reklamimit politik. Këtu ai veçoi shembullin e Donald Trump-it, i cili për zgjedhjet presidenciale kishte ndarë më pak fonde për reklamimin politik dhe u fokusua më shumë te influencuesit dhe komentuesit në internet.

Pikërisht për këtë foli edhe Emilija Petreska Kamenjarova nga Agjencia për Shërbime Audio dhe Audiovizuale Mediatike në diskutim në panel javën e kaluar. Ajo vuri në dukje se rregullativa mediatike i përfshin influencuesit që ndajnë video në platformat online me qëllim të informimit, argëtimit ose edukimit të përdoruesve, dhe në këtë mënyrë të realizojnë përfitim ekonomik. E me rregulloren e re që Agjencia do të miratojë këtë vit, do të saktësohen kriteret për atë se cilët influencues do t’i nënshtrohen rregullimit ligjor.

“Mjafton që në kodin [zgjedhor] të përmendet  reklamimi online” thotë Dr. Oman, me çka do të sigurohet mbikëqyrja e duhur dhe kështu do t’u japë mundësinë komisioneve rregullatore që të shpjegojnë se cila do të ishte mënyra e paraqitjes dhe raportimit për mjetet e reklamimit online, çfarë do të llogaritej si reklamim politik në internet, e çfarë jo.

Ai gjithashtu thekson se nuk janë vetëm “shtetet”, gjegjësisht subjektet politike, ato që janë të detyruara të jenë maksimalisht transparente për financimin e reklamave, por edhe vetë platformat dhe reklamuesit ku vendosen këto reklama. Me fjalë të tjera, sa mjete kanë ndarë kandidatët, sa para dhe nga kush kanë marrë platformat.

Ai thekson se rregulloret e BE-së tani do të duhet të harmonizohen midis vendeve anëtare, veçanërisht për shkak se edhe ato vetë kanë ligje të ndryshme për reklamim politik. Kështu, do të monitorohet harmonizimi i të gjitha shteteve anëtare, kurse Komisioni i BE-së do t’i monitorojë vendet kandidate si Maqedonia e Veriut.

Pastaj, Dr. Oman ndau disa praktika të mira që ia vlen të zbatohen. Disa herë u përmendën të ashtuquajturat gjurmë (digjitale) ose imprints, me të cilat do të mund të gjurmohet se kush sa paguan për ato reklama, për ose kundër kujt janë të destinuara. Gjurmët e këtilla do të mblidheshin në ndonjë lloj skedari, ngjashëm me bibliotekat e reklamave në Meta dhe Google. Si një shembull pozitiv që i ngjan një sistemi të tillë, u veçua “Political Advert Repository” (Depo e Reklamave Politike) ose PADRE nga Afrika e Jugut.

PADRE është në fakt një nismë e Komisionit Zgjedhor të Afrikës së Jugut që synon të sistemojë reklamat politike online dhe digjitale në biblioteka lehtësisht të qasshme, që do ta rrisin transparencën në proceset zgjedhore.

Edhe pse, siç theksoi Dr. Oman dhe siç mund të shihet nga vetë ueb-faqja, biblioteka është e zbrazët dhe ende nuk është mbushur, qëllimi është ta bëjmë procesin sa më të lehtë dhe më të shpejtë. Ky është rekomandimi i dytë i praktikës së mirë që e ndau Dr. Oman. Ai konsideron se ky proces i raportimit për financimin e reklamimit politik duhet të thjeshtohet në mënyrë që të mund të monitorohet.

Shembulli i fundit që e ndau Dr. Oman është shtimi i një lloj kodi në vetë reklamat. Këto kode do të futeshin nën reklamë dhe do të mund të kontrolloheshin në skedarin si PADRE. Ose, kode që do të kishin një link që do të ridrejtonte tek bibliotekat ku do të ishte e mundur të shihej se kush qëndron pas reklamave dhe sa para janë paguar për to.