Sistem drejtësie me llogaridhënie të ulët, 210 gjyqtarë të raportuar në RMV, vetëm një i shkarkuar dhe 6 të ndëshkuar

Në raportin vjetor për vitin 2024, Këshilli Gjyqësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut pasqyrohet një pamje e ngarkuar dhe shqetësuese e funksionimit të sistemit gjyqësor, me theks të veçantë në numrin e lartë të procedurave disiplinore, shkarkimeve dhe transferimeve të përkohshme të gjyqtarëve. Me një numër të lartë kërkesash për përgjegjësi disiplinore – gjithsej 97, ndaj gjyqtarëve 210 gjyqtarëve, por me vetëm një shkarkim dhe gjashtë masa disiplinore, ngrihen dyshime serioze për efikasitetin dhe llogaridhënien në sistem. Krahas kësaj, raporti evidenton edhe 20 transferime të përkohshme të gjyqtarëve dhe ndryshim të mbi 50% të trupës së gjyqtarëve porotë, raporton Portalb.mk.

Emërime në pozita kyçe dhe mungesë stabiliteti

Sipas raportit, gjatë vitit 2024, Këshilli zgjodhi vetëm 6 gjyqtarë të rinj, përfshirë një për Gjykatën e Apelit të Gostivarit dhe pesë për Gjykatën e Apelit të Shtipit. Po ashtu, u emëruan kryetarë në tre gjykata: Gjykatën e Lartë Administrative, Gjykatën Themelore të Velesit dhe Gjykatën Themelore të Strugës.

Por ndërkohë që emërimet ishin të kufizuara, numri i caktimeve të përkohshme ishte i pazakontë: Këshilli mori 18 vendime për caktime të përkohshme të gjyqtarëve në gjykata të ndryshme themelore, duke përfshirë transferimin e 3 gjyqtarëve nga Gjykata Themelore Penale e Shkupit në Gjykatën Themelore të Prilepit, dhe dy gjyqtarëve nga Gjykata Themelore Civile Shkup në Gjykatën Themelore Kërçovë.

Caktimin e përkohshëm i gjyqtarëve tjerë:

• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Resnjës në Gjykatën Themelore të Prilepit;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Gostivar në Gjykatën Themelore Tetovë;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Ohrit në Gjykatën Themelore të Strugës;
• Dy gjyqtarë nga Gjykata Themelore e Gostivarit në Gjykatën Themelore të Kërçovës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Civile e Shkupit në Gjykatën Themelore të Kumanovës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Civile e Shkupit në Gjykatën Themelore të Strugës; –
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Manastirit në Gjykatën Themelore të Prilepit;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Strumicë në Gjykatën Themelore të Dellçevës;
• Tre gjyqtarë nga Gjykata Themelore Penale e Shkupit në Gjykatën Themelore të Prilepit;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Kriva Pallankës në Gjykatën Themelore Civile të Shkupit;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Manastirit në Gjykatën Themelore të Krushevës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Civile e Shkupit në Gjykatën Themelore të Strugës;
• Dy gjyqtarë nga Gjykata Themelore Civile Shkup në Gjykatën Themelore Kërçovë;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Penale e Shkupit në Gjykatën Themelore të Kërçovës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore e Strumicë në Gjykatën Themelore të Berovës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Penale e Shkupit në Gjykatën Themelore të Strugës;
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Penale e Shkupit në Gjykatën Themelore të Shën Nikollës dhe
• Një gjyqtar nga Gjykata Themelore Civile e Shkupit në Gjykatën Themelore të Koçanit.

Këto vendime u morën “për shkak të një situate të ngarkesës së punës në gjykata të caktuara” dhe për të siguruar “funksionimin aktual të gjykatave”, sipas nenit 39 të Ligjit për Gjykatat. Megjithatë, numri i lartë i transferimeve ngre pyetje për menaxhimin afatgjatë të kapaciteteve gjyqësore dhe mungesën e qëndrueshmërisë në trupin gjyqësor.

Gjyqtarët porotë: Përfaqësim apo rrotacion masiv?

Edhe më dramatike është situata me gjyqtarët porotë. Gjatë vitit 2024, Këshilli zgjodhi 166 gjyqtarë porotë, ndërkohë që përfundoi mandatin për 203 të tillë, një ndryshim që përfshin më shumë se 50% të trupës së mëparshme. E

“Gjatë vitit 2024, Këshilli zgjodhi gjithsej 166 gjyqtarë porotë. Gjatë përzgjedhjes së gjyqtarëve porotë, Këshilli u kujdes që të siguronte përfaqësim të përshtatshëm dhe të drejtë të qytetarëve që u përkasin të gjitha komuniteteve. Këshilli gjithashtu miratoi vendime që përcaktojnë përfundimin e mandatit të gjyqtarëve porotë të 203 gjyqtarëve porotë”, thuhet në raport.

Përgjegjësia disiplinore: Numër shqetësues i kallëzimeve

Më shumë se gjithçka tjetër, raporti nënvizon problemet serioze të përgjegjësisë gjyqësore. Gjatë vitit 2024, u paraqitën 97 kërkesa për përcaktimin e përgjegjësisë ndaj 210 gjyqtarëve, një shifër që tregon për një mosbesim në rritje ndaj sistemit gjyqësor.

“Gjatë vitit 2024, u paraqitën 97 kërkesa për përcaktimin e përgjegjësisë së gjyqtarëve ose kryetarëve të gjykate kundër 210 gjyqtarëve. Në përputhje me nenin 63, paragrafi 4 i Ligjit për Këshillin Gjyqësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Komisionet Raportuese hodhën poshtë 130 kërkesa për përcaktimin e përgjegjësisë së gjyqtarëve ose kryetarëve të gjykatave, të paraqitura në vitin 2024. Gjatë vitit 2024, Këshilli vendosi të ndërpresë 49 procedura për përcaktimin e përgjegjësisë ndaj një gjyqtari ose kryetari gjykate”, thuhet në raport.

Edhe pse 130 kërkesa u hodhën poshtë, Këshilli vendosi të ndërpresë 49 procedura, ndërkohë që ndaj 6 gjyqtarëve u morën masa disiplinore, përfshirë:

• ulje page prej 15% për 3 muaj ndaj një gjyqtari,

• ulje page prej 30% për 6 muaj ndaj dy gjyqtarëve,

• ulje page prej 30% për 2 muaj ndaj një tjetër gjyqtari,

• si dhe qortim publik ndaj dy gjyqtarëve.

Në një rast, një gjyqtar u shkarkua nga detyra, por vendimi “nuk është ligjërisht i detyrueshëm” për shkak të ankesës së paraqitur.

Të gjitha masa disiplinore ndaj gjashtë gjyqtarëve:

• Ndaj një gjyqtari u vendos masë disiplinore për shkelje disiplinore të konstatuar – ulje page prej 15% të pagës mujore të gjyqtarit për një periudhë prej 3 muajsh;
• Ndaj një gjyqtari është vendosur masë disiplinore për shkelje disiplinore të konstatuar – ulje page prej 30% të pagës mujore të gjyqtarit për një periudhë prej 6 muajsh;
• Ndaj një gjyqtari është vendosur masë disiplinore për shkelje disiplinore të konstatuar – ulje page prej 30% të pagës mujore të gjyqtarit për një periudhë prej 6 muajsh;
• Ndaj një gjyqtari është vendosur masë disiplinore për shkelje të vërtetuar disiplinore – ulje page në shumën prej 30% të pagës mujore të një gjyqtari për një periudhë prej 2 muajsh dhe
• Ndaj dy gjyqtarëve është vendosur masë disiplinore për shkelje të vërtetuar disiplinore – Qortim Publik.
• Në vitin 2024, u mor një vendim për shkarkimin e një gjyqtari, por ky vendim nuk është ligjërisht i detyrueshëm, për shkak të faktit se kundër vendimit të Këshillit u paraqit një ankesë.

Pensionime dhe shkarkime për arsye ligjore

Në vitin 2024, 26 gjyqtarë e përfunduan funksionin për shkak të pensionimit, ndërsa një u shkarkua për zgjedhje në një funksion të ri, dhe një tjetër për shkak të një dënimi penal me vendim të formës së prerë.

Ky raport, në vend që të ofrojë siguri për funksionimin e drejtësisë, nënvizon një klimë të paqëndrueshme brenda sistemit gjyqësor të vendit. Me qindra procedura disiplinore, shkarkime të diskutueshme dhe transferime të përkohshme, Këshilli Gjyqësor gjendet përballë kritikave të mundshme për mungesë planifikimi strategjik dhe menaxhim joefikas të burimeve njerëzore në gjyqësor.

Gjatë vitit 2024, u përcaktua mbarimi i funksionit gjyqësor për shkaqet e parashikuara në ligj, si vijon:

• u përcaktua mbarimi i funksionit gjyqësor për 26 gjyqtarë për shkak të përmbushjes së kushteve për pension; 
• Një gjyqtar u shkarkua nga detyra e tij gjyqësore për shkak të zgjedhjes në një pozicion të ri dhe
• Një gjyqtar u shkarkua nga detyra e tij gjyqësore për shkak të dënimit me vendim gjyqësor të formës së prerë.

Kujtojmë se Maqedonia e Veriut ka rënë nën mesataren e BE-së për numrin e gjyqtarëve. Në vitin 2022 Maqedonia e Veriut kishte rreth 470 gjyqtarë apo 26 gjyqtarë për 100,000 banorë, që ishte numër më i lartë se sa kërkohet nga standardet evropiane, pra 21,5 për 100,000 banorë. Megjithatë, situata me gjyqtarët u identifikua si problematike për shkak të mungesës së gjyqtarëve të mjaftueshëm. Tani, tre vite më vonë ka ndryshime të mëdha, përkatësisht tani ka 368 gjyqtarë, 102 më pak se në vitin 2022. Sipas përllogaritjeve, vendi aktualisht ka 20 gjyqtar per 100.000 banorë.

• LEXO: Nga mbi mesataren, RMV-ja ka rënë nën mesataren e BE-së me 102 gjyqtarë më pak se në vitin 2022