Rënia e USAID-it dhe Gruevskit

Gruevski, i cili dikur ka bashkëpunuar vetë me USAID-in, pohon se ata ndihmuan për ta rrëzuar nga pushteti, gjë që nuk e dimë nëse është e vërtetë dhe dëshmitë për këtë, të paktën tani për tani, janë të dobëta – këto janë kryesisht deklarata të figurave gjysmë të errëta nga SHBA-të, që nuk tingëllojnë si ish-kryeministër. Disa nga ato deklarata nuk i drejtohen drejtpërdrejt atij, por në përgjithësi e kritikojnë atë agjenci për zhvillim ndërkombëtar për gjoja shpenzime të kota dhe lojëra të pista politike. Gruevski e ka njohur veten si viktimë e atyre lojërave, prandaj këto deklarata i paraqet si pranim të SHBA-ve se e kanë rrëzuar nga pushteti, shkruan Vërtetmatësi.

Shkruan: Vangel Bashevski 

Ngjarjet në SHBA

Kontroversi Elon Musk ka fituar kontroll të tepruar mbi agjencitë qeveritare, që pretendohet se po e bën në një mënyrë të paligjshme dhe antikushtetuese. Në mesin e tyre është edhe agjencia ndërkombëtare e zhvillimit USAID, të cilën ai vendosi ta mbyllë për shkak të shpenzimeve të supozuara të kota dhe lojërave të pista politike.Donald Trump u pajtua me Musk, të cilit disa iu përgjigjën me protesta dhe padi, kështu që një pjesë e planit të mbylljes së USAID-it është bllokuar nga gjykatat.

Mbështetësit e Trump kanë nisur një fushatë për të njollosur USAID-in, në të cilën merr pjesë edhe Musk, duke përdorur argumente të dobëta – tweet-et nga autorë të konsideruar si dezinformues dhe teoricientë konspiracioni. SHBA-të dikur ishin shumë të përkushtuara për të luftuar dezinformimin, por Musk po e hedh në erë, që është një degradim serioz dhe si ndikim i huaj i dëmshëm po na transmetohet.

Ndikimet nga SHBA në vendin tonë

Fushatës i është bashkuar edhe ish-kryeministri Nikolla Gruevski, i cili tani po thekson se, SHBA-të pranojnë se kanë luajtur lojëra të pista nëpër botë përmes USAID-it, viktimë e të cilit dyshohet se ka qenë edhe vetë Gruevski, kështu që mbyllja e agjencisë duket si një dënim i merituar.

Gruevski, përkrahësit e tij dhe disa të tjerë pretendojnë se USAID-i ka ndihmuar në rrëzimin e tij nga pushteti duke financuar lëvizjet opozitare, mediat etj., dhe shembuj të njoftimeve të tilla mund të gjenden këtu, këtu, këtu, këtu, këtu, këtu, këtu dhe këtu. Për këtë qëllim, USAID-i dyshohet se ka bashkëpunuar me George Soros, të cilit i kanë dhënë shuma të mëdha parash, por Fondacioni i tij Shoqëria e Hapur e mohon këtë.

Dhe, interesant është se vetë Gruevski ka bashkëpunuar me USAID-in në periudhën 2000-2003, kur ishte këshilltar i Ministrit të Financave të Serbisë përmes një projekti të USAID-it (burimet: këtu, këtu, këtu dhe këtu) dhe gjithashtu pati një takim me Sorosin në Pragë në qershor 2011 (këtu dhe këtu). Gruevski hesht për këtë, duke thënë:

Atë që dinim, vetë amerikanët kanë filluar ta shpallin tani në një kohë ndryshimi të regjimit në Uashington. Se agjencia shtetërore USAID, nën udhëheqjen e demokratëve, i dha miliona dollarë Soros për të rrëzuar qeverinë që unë drejtoja.

Këto janë akuza të rënda nga Gruevski dhe nuk mund të gjykojmë nëse janë të vërteta, por nuk mund të gjykojmë se si i argumenton pretendimet e tij.

Argumentet e dobëta të Gruevskit

Duke qenë se Gruevski ka qenë kryeministër, ai duhet të ketë njohuri që janë të paarritshme për qytetarët e thjeshtë, por pretendimet e tij i argumenton me pamje banale nga Twitter.

Marissa Hansen gjysmë e errët

Një nga pamjet që Gruevski përdor si dëshmi është nga përdoruesja gjysmë e panjohur e Twitter-it, Merissa Hansen. Biografinë e saj nuk e gjetëm askund, vetëm informacione të pakta se ajo ishte një “gazetare e pavarur” që mbulonte çështjet lokale në Teksas.

Në tweet-in e saj, të treguar te Gruevski, vetë Gruevski nuk përmendet dhe aty nuk ka zbulime – Soros kinse ka kryer “operacione” në Maqedoni, për të cilat USAID i ka financuar, por Gruevski e ka pohuar këtë kur ishte kryeministër gati një dekadë më parë.

Hansen nuk është e sigurt se çfarë thotë, kështu që në një koment nën atë tweet ajo shton se ka pretendime të pakonfirmuara se paratë e USAID-it ishin për ndryshimin e qeverisë në Maqedoni në periudhën 2015 – 2017. Theksojmë, akuza të pakonfirmuara.

Ajo gjithashtu drejton një faqe interneti modeste, e cila nuk ka asgjë të veçantë në lidhje me të dhe nuk është një burim relevant dhe i besueshëm. Megjithatë, Gruevski e citon atë sikur të ishte një autoritet, një gazetare dhe analiste e lartë, që përfaqëson opinionin publik në Shtetet e Bashkuara. Disa nga mediat tona po e ndjekin këtë, duke publikuar tituj si “Hansen: USAID i dha para Sorosit”, sikur publiku e di se kush është Hansen.

Ka mundësi që Gruevski të ketë komunikim edhe me Hansen. Screenshot i publikuar nga Gruevski më 4.2.2025 tregon profilin e Hansen në Twitter si të paverifikuar (pa një shenjën blu) dhe pasi disa e kritikuan Gruevskin për përmendjen e autorëve të dyshimtë, profili i Hansen papritmas kaloi verifikimin dhe tani ka një shenjë të tillë.

Richard Grenell

Gruevski ka bashkangjitur edhe pamjet  (këtu dhe këtu) të tweeteve (këtu dhe këtu) nga Richard Grenell, ish-drejtor i inteligjencës amerikane, diplomat dhe negociator, i cili, ndryshe nga Hansen, është person relevant. Por postimet e Grenellit në Twitter nuk kanë asnjë lidhje me Gruevskin, të paktën jo drejtpërdrejt.

Grenell me të drejtë e përmend Maqedoninë, por vetëm si një nga shumë vendet e Ballkanit Perëndimor, në të cilin, sipas Grenell, SHBA-ja ka shpenzuar shumë para në agjenda të gabuara.

Ai tregon edhe sa është shpenzuar, por kjo është për periudhën 2020 – 2024, kur Gruevski nuk ishte fare në pushtet. Dhe, shifrat e përmendura nuk janë të qeverisë amerikane, por të disa mediave kosovare dhe nuk e dimë sa të besueshme janë. Ky nuk tingëllon si një politikan serioz amerikan.

Këtu kuptojmë se Grenell është i interesuar për të kaluarën më të afërt, pra sa shpenzoi administrata e presidentit të fundit Joe Biden, të cilin republikanët si Grenell po e sulmojnë veçanërisht dhe nuk u intereson rënia e Gruevskit, që është një e kaluar më e largët.

Grenell në përgjithësi ankohet se SHBA-ja ka shpenzuar shumë para për promovimin e të ashtuquajturave agjenda “woke” (LGBT, etj.) në Ballkan, në dëm të politikanëve konservatorë dhe megjithëse Gruevski mund ta ketë njohur veten në to, ne nuk kemi asnjë provë që Grenell e kishte fjalën për Gruevskin.

USAID, sipas Grenellit, ka financuar disa “radikalë”, te të cilët Gruevski mund të ketë njohur “Revolucionarët Shumëngjyrësh”, por, përsëri, nuk kemi asnjë provë që Grenell i referohej atyre.

I vetmi politikan nga Ballkani që e përmend Grenell është kryeministri rumun dhe kandidati i fundit presidencial Marcel Ciolacu, në kuptimin që USAID-i dyshohet se ka punuar kundër politikanëve konservatorë në zgjedhjet rumune. Nuk e dimë nëse Grenell ka të drejtë për këtë, por për ne tani është më e rëndësishme që Gruevski të mos jetë këtu.

Argumente të autorëve të tjerë maqedonas

Edhe autorë të tjerë i janë bashkuar fushatës kundër USAID-it, duke përhapur një klip (ose fragmente prej tij) të Katharine O’Neill Gillihan, një zyrtare në Departamentin e Shtetit dhe më pas në USAID gjatë mandatit të parë të Trump (2017 – 2021), e cila flet për mashtrime të supozuara të pista nga këto institucione në mbarë botën, përfshirë këtu edhe Maqedoninë. Ky është më bindës se argumenti i Gruevskit, por është përsëri i dobët.

Sipas Gillihan, zyrën e saj e vizitoi Vladimir Gjorçevin, i cili u ankua për gjoja përmbysjen e qeverisë maqedonase nga SHBA-të. Gjorçevi deri më tani as e ka konfirmuar e as nuk e ka mohuar Jillihan-in (shiko këtu dhe këtu). Nuk dihet as se kur ka ndodhur saktësisht kjo.

Trump fitoi zgjedhjet më 8.11.2016, pas së cilës Gillihan ishte pjesë e të ashtuquajturit ekip tranzicioni dhe inaugurimi ishte më 20 janar 2017, kështu që vizita e Gjorçevit ishte në periudhën 2016 – 2017. Me shumë gjasa në vitin 2017. Kryeministër në atë kohë ishte Emil Dimitriev, partiak i Gjorçevit dhe Gruevskit, Gruevski fitoi zgjedhjet e 11 dhjetorit 2016, por nuk arriti të formojë qeveri. Ndoshta Gjorçevi donte të thoshte se SHBA-të kishin gisht në atë ngjarje.

Dëshmia e Gillihanit është e rrallë dhe pa prova të qëndrueshme se ankesat e Gjorçevit ishin të bazuara. Ajo në përgjithësi akuzon SHBA-në për mashtrime të pista nëpër botë, por nuk thotë shumë për Maqedoninë konkretisht – këtu nuk përmenden emra, ngjarje, etj. Dhe, takimi me Gjorçevin ka qenë në Departamentin e Shtetit, jo në USAID, të cilit Gillihan i është bashkuar në vitin 2020, kështu që ky rast nuk ka lidhje me atë agjenci, të paktën jo drejtpërdrejt. Nuk është e qartë se si kjo dëshmon se USAID ka luajtur lojëra të pista.

Dhe nëse sistemi amerikan është kaq i kalbur, pse Gillihan qëndroi duke punuar në të? Sipas saj, Trump gjoja donte t’i pastronte ato negativitete, por ai u sabotua, bashkëpunëtorët e tij ishin të paaftë, etj., po pse ajo nuk doli që andej dhe nuk alarmoi opinionin publik?

Gillihan po e bën këtë vetëm tani, pas pothuajse një dekade, me gjasë për shkak të fushatës së Musk dhe Trump për të njollosur USAID-in, kështu që pyetja është se sa të besueshme janë pretendimet e Gillihan. Dhe, ajo nuk i ka zbuluar për media të njohura botërore, por për një podkaster, Tim Pool.

Ne nuk kemi gjetur as informacione të detajuara biografike për Gillihan, kështu që duket se ajo nuk ka qenë kurrë një lojtare kryesore në politikën amerikane dhe vetëm tani po fiton publicitet.

Sloboden Peçat ka publikuar një klip me një analizë të këtij rasti, por këtu nuk ka asnjë analizë, pikërisht sepse dëshmia e Gillihanit është e skicuar, ndaj gazetari Srdjan Ivanoviq vlerëson se nuk është provë në vetvete, por mund të jetë nxitje për hulumtime në të ardhmen. Kur dhe nëse do të ndodhë kjo dhe nëse Gillihan ka diçka për të shtuar, është e diskutueshme. Për momentin, është argumenet i dobët.

USAID dhe Maqedonia e Veriut

Të kritikosh USAID-in është një e drejtë legjitime demokratike, por në vendin tonë ka kaluar çdo kufi. Është harruar se dërgesa e ndihmës së parë nga USAID përtej oqeanit ishte pikërisht këtu – për tërmetin e Shkupit në vitin 1963. USAID-i na ka ndihmuar edhe me: restaurimin e kishës së Shën Mërisë së Perivleptës së Ohrit, lokalitetin arkeologjik të Stobit, renovimin e shkollave, kompjuterë për fëmijët me aftësi të kufizuara, pajisje për doganat dhe spitalet, ngritjen e Qendrës së Krizave, zhvillimin e komunave (Gradsko, Kratovë, Pehçevë etj.), ujësjellës, elektrifikim, zgjerim interneti, ndihmë për biznese të vogla etj.

Megjithatë, disa e akuzojnë USAID-in se ka rrëzuar Gruevskin, gjoja për ta bërë më të lehtë ndryshimin e emrit tonë kushtetues, ndërsa të tjerë theksojnë se ai ishte autoritar dhe i korruptuar, kështu që nuk ishte i nevojshëm USAID-i për të nxitur protesta kundër tij.

Disa besojnë se edhe nëse USAID-i do të ishte i përfshirë në këtë, do të ishte pozitive, sepse në kohën e Gruevskit ishim një shtet i robëruar. Një shembull tjetër i kësaj, por më ekstrem, është Sllobodan Millosheviqi, i cili ishte i njohur për autoritarizëm, luftëra dhe shovinizëm, kështu që përmbysja e tij edhe pse e ndihmuar nga jashtë, shihet nga shumë njerëz si pozitive.

Ka mendime të ndryshme, por vetëm do të konstatojmë se argumentet e Gruevskit janë të dobëta. Ai udhëhoqi  nga taksat tona për 10 vjet, ndaj ne kemi të drejtë të kërkojmë diçka më të arsyetuar prej tij. Ai bën akuza të rënda dhe si ish-kryeministër duhet të ketë përvojën, burimet dhe bashkëpunëtorët për ta argumentuar më seriozisht, në vend të pamjeve nga burime të dyshimta.