Dita Botërore e Shëndetit, shoqatat në RMV me kërkesa konkrete për investime në kujdesin shëndetësor

Me rastin e Ditës Botërore të Shëndetit, këtë vit nën moton “Fillime të shëndetshme, e ardhme shpresëdhënëse”, HERA – Shoqata për Edukim dhe Kërkim Shëndetësor, së bashku me Shoqatën për Emancipim, Solidaritet dhe Barazi të Grave – ESE, Iniciativa për të Drejtat e Grave nga Shuto Orizari dhe Shoqata për Mbështetjen e Personave që jetojnë me HIV – “Bashkë më të fortë”, tregojnë rëndësinë e investimit të shtetit në parandalimin shëndetësor dhe kujdesin shëndetësor cilësor dhe të përballueshëm si bazë për një jetë dinjitoze. Megjithatë, për shkak të mangësive sistemike, një pjesë e madhe e grave, vajzave dhe komuniteteve të cenueshme mbeten pa kujdes shëndetësor në kohë dhe adekuat, prandaj edhe u kanë bërë disa kërkesa autoriteteve shëndetësore, transmeton Portalb.mk.

“Vendi ynë nuk duhet të lejojë që brezat të rriten pa kujdesin bazë shëndetësor. Investimi në parandalim – në ekzaminimet gjinekologjike dhe pediatrike, edukimin dhe vaksinimin – është hapi më ekonomik dhe më human që mund të ndërmarrë një sistem shëndetësor. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, çdo dollar i investuar në parandalim kursen deri në katër dollarë në trajtim. Ajo jo vetëm që shpëton jetë, por ndërton një shoqëri më elastike dhe efikase. Maqedonia më në fund duhet ta njohë parandalimin si prioritet dhe jo si shpenzim. Dita Botërore e Shëndetit është një kujtesë, por aksioni duhet të zgjasë gjatë gjithë vitit – me përkushtim, buxhet dhe vullnet politik”, thuhet në kumtesën e shoqatave.

Megjithatë, pavarësisht synimit për të përmirësuar shërbimet shëndetësore, realiteti tregon mangësi serioze:

• Buxheti për parandalimin e HIV-it është reduktuar për rreth 70% nga viti 2021 deri në vitin 2025 – nga 49 milionë në 12 milionë denarë, megjithëse vendi mbetet prapa synimeve të ndërmarra globale për t’i dhënë fund epidemisë së HIV-it deri në vitin 2030;
• Nga viti 2019 e në vazhdim, shteti ndan mesatarisht vetëm 10% të buxhetit të Ministrisë së Shëndetësisë për programet parandaluese;
• Në vitin 2023, 13% e grave të moshës 21–59 vjeç u përfshinë në skriningun për kancerin e qafës së mitrës. Edhe pse ky numër paraqet një rritje në krahasim me vitet e mëparshme, është ende larg arritjes së mbulimit të kërkuar prej 70% për një periudhë trevjeçare;
• Një minimum prej 3.5% e grave të moshës 40-69 vjeç u mbuluan nga kontrolli i kancerit të gjirit në vitin 2023;

• Në vend ka vetëm rreth 160 mjekë gjinekologë amë, ndërsa në 40 komuna nuk ka asnjë gjinekolog dhe për këtë arsye një numër i madh i vajzave dhe grave, veçanërisht ato që jetojnë në zonat rurale, nuk kanë qasje në kujdesin bazë gjinekologjik;
• Norma e shtatzënisë adoleshente në vitin 2023 është 13.4 për 1000 vajza 15-19 vjeç dhe vendi ynë ka një nga normat më të ulëta të përdorimit të kontracepsionit modern në Evropë, që është vetëm 14%;
• Vetëm 110 pediatër punojnë në nivelin fillor dhe shkalla e vaksinimit vazhdon të bjerë. Në të njëjtën kohë, mbulimi me vaksinën HPV, e cila është jashtëzakonisht e rëndësishme për shëndetin e vajzave dhe grave, është vetëm 56%;
• Rreth 46% e grave shtatzëna në zonat rurale nuk kanë bërë kontroll në tremujorin e parë të shtatzënisë;
• 53% e grave rome kanë bërë më pak se tetë kontrolle gjatë shtatzënisë, megjithëse sipas protokolleve kombëtare çdo grua duhet të bëjë të paktën tetë ekzaminime shëndetësore gjatë shtatzënisë;
• Gjithashtu, Ministria e Shëndetësisë anuloi aktivitetet edukative për promovimin e vaksinimit dhe mbështetjen e shërbimit të patronazhit në kuadër të Programit për kujdes aktiv shëndetësor të nënave dhe fëmijëve – hapa që kërcënojnë drejtpërdrejt shëndetin e nënave dhe fëmijëve.

Prandaj, me rastin e Ditës Botërore të Shëndetësisë, HERA, Bashkë më të fortë, ESE dhe Nisma për të Drejtat e Grave nga Shuto Orizara dërgojnë kërkesat e tyre të qarta drejtuar institucioneve:

1. Të sigurojë kujdesin gjinekologjik dhe pediatrik të disponueshëm në të gjithë territorin;
2. Të forcohet shërbimi patronazhor dhe ekipet për kujdesin shëndetësor parashkollor dhe shkollor;
3. Rivendosja dhe përmirësimi i edukimit shëndetësor, mbështetjes së ushqyerjes me gji dhe fushatave të vaksinimit;
4. Të rritet buxheti për programet parandaluese, veçanërisht për nënat, fëmijët dhe programet e skriningut për parandalimin e HIV-it dhe shëndetin seksual e riprodhues;
5. Të sigurohet që politikat shëndetësore të krijohen mbi bazën e mjekësisë së bazuar në fakte dhe të ofrojnë një proces të gjerë konsultimi që do të përfshijë publikun profesional, organizatat e shoqërisë civile dhe komunitetet e prekura në mënyrë që t’u përgjigjen nevojave të qytetarëve.

Të dhënat janë marrë nga analiza e përbashkët Avancimi i kujdesit shëndetësor parandalues ​​për grupet vulnerabël, e cila përfshin gjetjet dhe rekomandimet nga monitorimi i katër programeve parandaluese shëndetësore të Ministrisë së Shëndetësisë, të realizuar nga katër shoqatat, në kuadër të projektit “Avansimi i të drejtave shëndetësore të grave, vajzave dhe grupeve vulnerabël” i cili mbështetet financiarisht nga qeveria zvicerane, përmes programit Civika Mobilitas.