Vendosja e personave në “listën e zezë” të SHBA-ve nuk është ndërhyrje në punët e brendshme të shtetit

Postimi është i gjithi manipulues me qëllim që të portretizojë SHBA-të si të korruptuar dhe hajdutë që ndërhyn në punët e brendshme të vendeve të tjera. Çdo vend ka të drejtë të shpallë persona të caktuar të padëshirueshëm në vendin e tij, pra t’i vendosë në listën e zezë, nëse ka arsye për këtë. Në asnjë mënyrë nuk do të thotë se ai vend ndërhyn në punët e brendshme të një vendi tjetër, shkruan Vërtetmatësi.

Po analizojmë një postim në Facebook që thotë se vendosja e njerëzve nga Maqedonia në të ashtuquajturat Lista e zezë e SHBA-së ishte ndërhyrje në punët e brendshme të shtetit. Një pretendim i tillë është i pavërtetë.

Nuk mund ta përtypë këtë ndërhyrje në punët e brendshme të shtetit. Dhe nuk më shqetëson ndërhyrja, por standardet e dyfishta. Nga njëra anë bëjnë sikur po luftojnë kundër korrupsionit duke i futur njerëzit në listën e zezë, nga ana tjetër janë të njëjtët që përdorën dhe korruptuan njerëzit ndërkohë që u duhej të ndryshonin emrin dhe të shpifnin dhe poshtëronin shtetin dhe popullin maqedonas. Dhe tani ata do të bëjnë hile dhe do të luajnë gjyqtarë ndërsa presidenti i tyre fal djalin e tij me një vendim përfundimtar për një dënim me burg. MRSH llumit të huaj dyfytyrësh dhe tradhtarveh vendas të etur për para, kemi humbur shtetin dhe popullin!”, thuhet në njoftim.

Më 9 dhjetor 2024, Departamenti Amerikan i Shtetit futi në listën e zezë ish-zëvendëskryeministrin Artan Grubi dhe gjykatësin Enver Bexheti. Siç bëhet e ditur nga atje, Grubi dhe Bexheti ishin në listën për përfshirje në korrupsion të konsiderueshëm, konkretisht për marrje ryshfeti në lidhje me gjykimet që kanë të bëjnë me ish-drejtorin e ish-Drejtorisë së Sigurisë dhe Kundërzbulimit (UBK), Sasho Mijalkov.

Në bazë të nenit 7031(c), Departamenti i Shtetit cakton publikisht Artan Grubin dhe Enver Bexhetin për përfshirjen e tyre në korrupsion të konsiderueshëm duke pranuar ryshfet për të minuar procesin gjyqësor në lidhje me dënimin penal të Sasho Mijallkovit, ish drejtor i Agjencisë së Sigurisë dhe Kundërzbulimit të Maqedonisë së Veriut. Mijallkov u përfshi (në listën e zezë) në vitin 2022 për korrupsion të konsiderueshëm sipas nenit 7031(c), dhe OFAC e sanksionoi atë sipas E.O. 14033”, thuhet në një deklaratë të Departamentit Amerikan të Shtetit.

Siç raporton Meta, trembëdhjetë persona të shquar nga vendi ndodhen në të ashtuquajturën famëkeqe. “Lista e zezë amerikane”. Në fakt, nuk është një listë e vetme e zezë, por disa lista sanksionesh të SHBA-së që synojnë individë dhe biznese të përfshira në korrupsion ose abuzime të të drejtave të njeriut.

Për dekada të tëra, njerëz nga vendi janë në këto lista për shkak të akuzave për korrupsion dhe minim të proceseve demokratike, e mes tyre ka politikanë, ish-kryeministra e ministra, kryetarë bashkie, gjyqkatës. SHBA sanksionon individë të tillë si pjesë e përpjekjeve të saj për të promovuar llogaridhënien dhe për të luftuar korrupsionin në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

Kjo listë përmban individë dhe subjekte, e drejta e të cilëve për të bërë biznes në Shtetet e Bashkuara është e kufizuar për shkak të lidhjeve me terrorizmin, trafikun e drogës ose abuzimet me të drejtat e njeriut. Ata që janë në këtë listë mund t’u bllokohen asetet, të marrin ndalime të udhëtimit në SHBA, ndërsa qytetarëve amerikanë përgjithësisht u ndalohet të bëjnë biznes me ta.

Vendosja e personave në listën e zezë të Shteteve të Bashkuara në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet ndërhyrje në punët e brendshme të shtetit, siç pretendohet në njoftimin që po analizojmë. Këtë, në fakt, e pohon edhe ambasadorja amerikane në vend, Angela Ageler, e cila në një intervistë për “Sloboden Pechat” thekson se synimi i Shteteve të Bashkuara, vendosja e dikujt në listë sipas çfarëdo ligji, është i përshtatshëm sepse kjo kërkohet nga ligji i tyre.

Ligji amerikan thotë se kur bëhemi të vetëdijshëm për akte korrupsioni që janë të dëmshme për interesat kombëtare të çdo vendi, atëherë na kërkohet t’i përcaktojmë ato sipas asaj kategorie të ligjit. Pra, kjo nuk është një përpjekje për të ndërhyrë apo për të synuar ndonjë gjë në këtë vend apo ndonjë tjetër në të cilin ne përfshijmë gjithashtu njerëz (në listën e zezë). Megjithatë, është një mekanizëm që shumë vende të tjera e shohin të dobishëm kur Shtetet e Bashkuara mbledhin një çështje, dhe ne e bëjmë këtë me shumë, shumë kujdes, dhe me vëmendje të madhe ndaj asaj që ligji kërkon si provë. Kur përfshijmë ata njerëz, shumë vende e shohin të dobishme të ndërtojnë mbi këtë dhe të ndërmarrin hapa, thotë Ageler.

Shtetet e Bashkuara gjithashtu vendosin në listën e zezë njerëz nga vende të tjera. Më 6 nëntor 2022, për shembull, Presidenti i Federatës së BiH Marinko Chavara dhe Ministri i Shëndetësisë i Republikës Srpska Alen Sheranic ishin në këtë listë.

Rusia gjithashtu ka listën e saj të zezë. Në gusht 2022, 62 qytetarë kanadezë ishin në listën e zezë ruse, duke përfshirë punonjës të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe zyrën e zëvendëskryeministrit Christy Freeland. Më herët, Rusia shpalli persona non grata 14 diplomatë bullgarë në përgjigje të dëbimit të 70 diplomatëve rusë nga Ambasada ruse në Sofje në fund të qershorit të po këtij viti.

Çdo vend ka të drejtë të shpallë persona të caktuar të padëshirueshëm në vendin e tij, pra t’i vendosë në listën e zezë, nëse ka arsye për këtë. Në asnjë mënyrë nuk do të thotë se ai vend ndërhyn në punët e brendshme të një vendi tjetër.

Maqedonia ka ligje, ka gjyqësor dhe është shtet i pavarur, i cili në mënyrë të pavarur vendos nëse do të fillojë një proces gjyqësor kundër dikujt apo jo. As SHBA, as Rusia, as ndonjë vend tjetër nuk mund të vendosin për këtë.

Sa i përket pretendimit në postim se SHBA-të kanë dhënë ryshfet teksa kanë pasur nevojë për ndryshimin e emrit dhe për të turpëruar dhe poshtëruar shtetin maqedonas dhe popullin maqedonas, nuk ka asnjë provë për të njëjtën gjë.

Emri i shtetit u ndryshua me nënshkrimin e Marrëveshjes së Prespës ndërmjet Maqedonisë dhe Greqisë, me ndërmjetësimin e OKB-së, më 17 qershor 2018. Me marrëveshjen, Maqedonia pranoi emrin e ri “Maqedonia e Veriut” për përdorim të përgjithshëm.

Ligji për ratifikimin e Marrëveshjes së Prespës u votua dy herë në Kuvendin e Maqedonisë, një herë më 20 qershor 2018 dhe më 5 korrik të po këtij viti, pasi presidenti Gjorge Ivanov fillimisht refuzoi ta nënshkruajë atë. Të njëjtën gjë bëri edhe pasi Ligji u rivotua në Kuvend me 69 vota “pro”. Pas disa muajsh pritje, më 14 janar 2019 Ligji është publikuar në “Gazeten Zyrtare” vetëm me nënshkrimin e kryetarit të Kuvendit, Talat Xhaferi.

Më 11 janar 2019, me 81 vota “pro”, Kuvendi miratoi katër amendamentet kushtetuese të parashikuara nga Marrëveshja dhe më pas me të njëjtin numër votash mori vendim për shpalljen e amendamenteve 33, 34, 35 dhe 36, që i bënë ato pjesë e Kushtetutës. Me amendamentin 33, fjalët “Republika e Maqedonisë” zëvendësohen me fjalët “Republika e Maqedonisë së Veriut”, ndërsa fjala “Maqedonia” zëvendësohet me fjalën “Maqedonia e Veriut”.

Siç shihet, të gjitha këto procedura ishin çështje të brendshme dhe kryheshin brenda institucioneve të sistemit. Është e vërtetë se ka pasur pretendime për presion ndaj deputetëve të VMRO-DPNME-së për të votuar ndryshimin e emrit për të shmangur përgjegjësinë penale për ngjarjet e 27 prillit 2017 kur ndodhi dhuna në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë, por akuzat për këtë i drejtoheshin qeverisë së atëhershme LSDM-së, e jo SHBA-së. SHBA-të nuk u përmendën në kontekstin e dhënies së ryshfetit në vend, aq më pak që dikush të paraqiste prova për një gjë të tillë. Sipas kësaj, nuk mund të pretendohet se SHBA-ja ka dhënë ryshfet politikanëve për të ndryshuar emrin e vendit. Nuk ka asnjë provë për këtë, dhe emri i shtetit është ndryshuar me ratifikimin e Marrëveshjes së Prespës në Kuvend.

Postimi lidh gjithashtu vendimin e presidentit amerikan Joe Biden për të falur djalin e tij Hunter Biden dhe vënien e personave nga Maqedonia e Veriut në listën e zezë të Departamentit të Shtetit, e cila nuk ka asnjë lidhje me njëra-tjetrën.

Kushtetuta e SHBA-së thotë se presidenti ka kompetencën për të dhënë falje të tilla, e cila përfshin falje, amnisti, zvogëlime dhe zbutje të dënimeve.

Një falje shfajëson individët nga krimet federale dhe rikthen të gjitha liritë dhe të drejtat civile, ndërsa një zbutje zvogëlon dënimet pa i hequr ato plotësisht. Amnistia është njësoj si falja, por shtrihet në një grup individësh. Ky pushtet filloi në ligjin anglez, ku mbreti mund të tregonte mëshirë për këdo, dhe më vonë u transferua përtej Oqeanit Atlantik në kontinentin e Amerikës së Veriut. Presidentët amerikanë e përdorin shpesh këtë pushtet.

Këtë lloj autoriteti kanë edhe presidentët maqedonas dhe kjo nuk është asgjë e pazakontë.

Në një deklaratë të Shtëpisë së Bardhë më 1 dhjetor 2024, Biden njoftoi vendimin e tij për të falur djalin e tij Hunter Biden.

Biden shpjegoi se ky vendim u mor në përgjigje të asaj që ai tha se ishte një sulm i motivuar politikisht i organizuar nga kundërshtarët e tij për të dëmtuar reputacionin e tij.

Akuzat në rastet e tij u shfaqën vetëm pasi disa nga kundërshtarët e mi politikë në Kongres i nxitën të më sulmonin dhe të kundërshtonin zgjedhjen time. “Asnjë person i arsyeshëm që shikon faktet e rasteve të Hunterit nuk mund të arrijë në ndonjë përfundim tjetër përveç se Hunter u veçua thjesht sepse ai është djali im – dhe kjo është e gabuar,” tha Biden në një deklaratë.

Nuk është e pazakontë që presidentët amerikanë të përdorin këtë fuqi për të falur ose për të ulur dënimin e një anëtari të familjes, raporton Al Jazeera.

Në javët e tij të fundit në detyrë në vitin 2021, Donald Trump ka marrë vendime për rreth 100 falje. Ndër personat që ai fali ishte Charles Kushner, babai i dhëndrit të tij Jared Kushner.

Në vitin 2005, Kushner u dënua me dy vjet për evazion fiskal, donacione të paligjshme të fushatës dhe manipulim të dëshmitarëve.

Ish-presidenti Bill Clinton fali gjysmëvëllain e tij Roger para përfundimit të mandatit të tij të dytë. Në vitin 1985, Roger Clinton Jr. u dënua për akuza të lidhura me kokainën dhe u dënua me më shumë se një vit burg pasi u deklarua fajtor për komplot për shpërndarje.

Faljet e Presidentit të Shteteve të Bashkuara nuk kanë asnjë lidhje me vendosjen e personave të huaj në listën e zezë të Departamentit të Shtetit. Secili vend vendos nëse do të futë në listën e zezë të huajt dhe faljet e brendshme presidenciale nuk kanë të bëjnë me të. Personat që janë në listën e zezë nuk kanë të drejtë të hyjnë në Shtetet e Bashkuara, të bëjnë biznes e kështu me radhë. Një veprim i tillë nuk sjell ndjekje penale ose përgjegjësi penale në Shtetet e Bashkuara.

Nga të gjitha sa më sipër, mund të konkludojmë se postimi është manipulues, përmban një sërë pasaktësish, tërheq paralele dhe bën krahasime midis ngjarjeve të palidhura që nuk kanë asgjë të përbashkët dhe ndodhin në dy vende krejtësisht të ndryshme, prandaj vlerësojmë se i mungon konteksti.