Reklamimi zgjedhor dhe përfshirja sociale: Mediat në RMV duhet t’i ekspozojnë stereotipat, jo t’i riprodhojnë ato (Intervistë)
Përfshirja sociale në shoqëritë moderne është një nga parimet kryesore për arritjen e barazisë dhe drejtësisë. Megjithatë, në Maqedoninë e Veriut, grupet e cenueshme janë ende në margjinat e komunikimit politik dhe mbulimit mediatik. Këtë e ka treguar hulumtimi për portalet gjithëpërfshirëse të internetit dhe reklamat zgjedhore në vend, i përgatitur në kuadër të projektit […]
Përfshirja sociale në shoqëritë moderne është një nga parimet kryesore për arritjen e barazisë dhe drejtësisë. Megjithatë, në Maqedoninë e Veriut, grupet e cenueshme janë ende në margjinat e komunikimit politik dhe mbulimit mediatik. Këtë e ka treguar hulumtimi për portalet gjithëpërfshirëse të internetit dhe reklamat zgjedhore në vend, i përgatitur në kuadër të projektit “Paratë, mediat dhe zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut” i implementuar nga Fondacioni Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore (IFES) në bashkëpunim me Fondacionin Metamorfozis. Profesoresha Marina Tuneva, e cila është një nga autoret e hulumtimit, zbulon në një intervistë gjetjet kryesore të analizës dhe jep një pasqyrë të qartë se si trajtohen gratë, personat me aftësi të kufizuara, komuniteti LGBTI dhe pakicat etnike në diskursin publik, transmeton Portalb.mk.
Sipas saj, në vend që të paraqiten si pjesëmarrës aktivë në shoqëri, grupet e margjinalizuara portretizohen nga aktorët politikë si viktima apo njerëz që kanë nevojë për ndihmë. Përveç kësaj, media rrallë vë në dyshim narrativat politike, gjë që çon në riprodhimin e stereotipeve. Mungesa e kapaciteteve dhe njohurive për informacion gjithëpërfshirës vetëm sa e përkeqëson situatën.
Profesoresha Tuneva thekson mangësitë, por edhe mundësitë për ndryshim përmes rregullimit më të mirë, forcimit të kapaciteteve dhe bashkëpunimit ndërmjet mediave, subjekteve politike, institucioneve dhe sektorit të shoqërisë civile.
A mund të na tregoni më shumë për atë që ka treguar hulumtimi juaj? Si trajtohet koncepti i gjithëpërfshirjes në fushatat politike në Maqedoninë e Veriut, gjegjësisht çfarë tregoi ai në aspektin e përfaqësimit të grave, të rinjve dhe grupeve të tjera të margjinalizuara? Cilat grupe të margjinalizuara do të thoshit se injorohen?
Marina Tuneva: Gjithashtu përmendët në fillim se koncepti i përfshirjes sociale, praktikisht, është diçka që nuk është aq e zbatueshme për sa i përket informimit të portaleve dhe transmetimit të narrativeve politike gjatë zgjedhjeve parlamentare. Pikërisht ky ishte fokusi i hulumtimit tonë, të shqyrtojmë se si zbatohet, në çfarë mase, cilat grupe pasqyrohen në mbulimin mediatik, cilat janë të përjashtuara, cilat janë lënë pas dore, interesat e kujt janë lënë pas dore e kështu me radhë.
Hulumtimin e kemi punuar me kolegen time Snezhana Bajçeta dhe ajo që kemi bërë praktikisht ka qenë një analizë e thellë cilësore e përmbajtjeve që i kemi marrë nga monitorimi i kryer më parë nga Fondacioni Metamorfozis në kuadër të projektit që e përmendët, i mbështetur nga IFES. Dhe përveç kësaj, si një mënyrë për të kontrolluar të gjithë atë që ishte fokusi i hulumtimit tonë, ne realizuam intervista të thelluara cilësore gjysmë të strukturuara me bashkëbisedues të cilët janë kompetent të flasin për këto çështje, në fushën e përfshirjes sociale, reklamimit politik, profesionalizmit mediatik, juristët e kështu me radhë. Ajo që kemi kuptuar është se koncepti i përfshirjes sociale është diçka që është lënë pas dore në mbulimin mediatik dhe në përgjithësi në komunikimin politik, sepse kjo është diçka që e shqyrtojmë. Ose, ka zbatim jokonsekuent, jo të vazhdueshëm. Madje edhe kur ka përpjekje nga mediat dhe politikanët, aktorët politikë, për t’i trajtuar këto çështje, ata e bëjnë këtë në një mënyrë, do të thosha, të ngurtë, ndoshta përmes një “riafirmimi” të stereotipeve. Ata e bëjnë këtë në mënyrë që përsëri disa grupe të cenueshme në shoqëri përfaqësohen në një mënyrë që nuk i promovon të drejtat e tyre dhe nuk i përfaqëson ata si qytetarë aktivë në këtë shoqëri. Për të qenë më e saktë, me hulumtimin tonë praktikisht u fokusuam në personat me aftësi të kufizuara, komunitetet më të vogla etnike, dhe gjithsesi përmes intervistave u interesuam veçanërisht të shohim se cilat janë perceptimet e bashkëbiseduesve tanë për përfaqësimin e grupeve të ndryshme në shoqëri.
Ekziston një mendim i përbashkët se as gratë nuk janë përfaqësuar si aktive, përmes prizmit të statusit të tyre, fuqisë që e kanë, por përsëri përmes disa kornizave dhe matricave tradicionale të përfaqësimit, të cilat, do të thoshim se vlejnë edhe në përfaqësimin në një masë të madhe edhe të grupeve të tjera të cenueshme që i përmenda më parë.
Komuniteti LGBTI është i përjashtuar nga mbulimi mediatik gjatë zgjedhjeve parlamentare, gjegjësisht gjatë fushatës zgjedhore. Ata përmenden shumë rrallë, ndërsa kur flitet për personat me aftësi të kufizuar zakonisht kjo bëhet në kuadër të ndihmës – paraqiten si njerëz të pafuqishëm, që duhet ndihmuar, për t’u mundësuar të jetojnë më mirë. Pra, i kthehem sërish këtij përfundimi se ata nuk janë përfaqësuar si votues aktivë, si persona që kontribuojnë në mënyrë të barabartë në shoqëri, si persona që mund t’i shprehin pikëpamjet e tyre. Zëri i tyre është i përjashtuar në masë të madhe dhe në shumicën e rasteve kur flitet për këta njerëz, flitet nga prizmi i përfaqësimit të tyre nga të tjerët, le të themi nga sektori civil, nga politikanët , të cilët, përsëri, për t’i përfituar ata si votues, i përmendin nevojat e tyre dhe si ato grupe, gjegjësisht individë duhet të ndihmohen në një mënyrë të caktuar.
Larg asaj që janë kriteret e përfshirjes sociale dhe mënyrës se si këto grupe përfaqësohen në shoqëri.
E njëjta gjë vlen edhe për komunitetet etnike siç janë romët. Romët janë gjithashtu të neglizhuar, të paraqitur si grupe të cenueshme, njerëz që duhet të ndihmohen, njerëz që jetojnë në kushte të palakmueshme, gjë që na kthen në atë që e thashë në fillim, përfshirja sociale është lënë pas dore dhe nuk zbatohet në atë mënyrë që duhet të bëhet, si në informimin mediatik ashtu edhe në komunikimin politik.
Nga narrativet që i përmendët që përdoren në reklamimin dhe përfaqësimin politik në lidhje me grupet e cenueshme, siç e kuptoj unë, edhe përshtypja juaj është se grupet e cenueshme po margjinalizohen në vend që të ndihmohen dhe trajtohen si të barabartë?
Marina Tuneva: Po, mund të thuhet kështu, janë të margjinalizuar, të përjashtuar dhe të paraqitur përmes asaj kornize mbrojtëse dhe premtuese. Pra, ju jeni njerëzit që duhet t’ju ndihmojmë, për t’ju mbrojtur në një mënyrë të caktuar. Ju jeni njerëz të cilëve duhet t’u japim disa premtime sepse keni nevojë për ndihmë. Këto dy korniza tregojnë se cili është trajtimi i këtyre personave në komunikimin politik. Kjo do të thotë neglizhencë, do të thotë përjashtim nga hapësira e komunikimit publik në atë mënyrë që janë të përfshirë disa aktorë të tjerë. Pra, pasivitet, avokim pasiv, margjinalizim.
Cili është roli i mediave në pasqyrimin dhe riprodhimin e narrativeve politike kur bëhet fjalë për grupet e margjinalizuara në reklamimin politik, dhe si mediat mund të jenë agjentë ndryshimi?
Marina Tuneva: Mediat kanë një rol shumë të madh në këto procese dhe realisht ato mund të bëjnë shumë. Hulumtimi ynë tregoi se, për fat të keq, në shumicën e mediave që u analizuan, përkatësisht përmbajtja e të cilave ishte në mostrën tonë për analizë, praktikisht nuk bëhet asnjë analizë kritike e retorikës politike dhe narrativeve që përhapen nga politikanët dhe aktorët politikë. Nuk vihet në dyshim ajo që është thënë, për t’u analizuar nga prizmi i standardeve më të larta të profesionalizmit dhe etikës në informim.
Domethënë, për ta përmbledhur, përmbajtjet thjesht transmetohen shumë shpesh ashtu siç janë dhënë, ashtu siç krijohen kumtesat, ashtu siç jepen deklaratat, ashtu ato përcillen edhe në portalet e internetit, gjë që ato i bën ato si platforma për përcjelljen e zërit të atyre aktorëve në komunikim. Mediat mund t’i rishqyrtojnë narrativet e tilla, mund të bëjnë një rishikim kritik, t’u kthehen qëndrimeve të caktuara të shprehura nga politikanët, të bëhet një paralele, të rishqyrtohet se çfarë nënkuptojnë ato premtime, të bëhet një retrospektivë si ka qenë në të kaluarën dhe si është tani, etj. Roli i tyre në zbërthimin e stereotipave është veçanërisht i rëndësishëm. Stereotipat nuk janë gjithmonë të dukshme.
Ato mund të jenë edhe implicite. Ose, mënyra e të folurit, mënyra e informimit duhet të jetë e tillë që do të çojë sërish në një pasqyrë stereotipa të paraqitjes së gjërave. Kështu që, mediat mund të bëjnë shumë këtu. Ndoshta, para së gjithash, përmes një analize të informimit vetanak, por edhe një analize të informimit të të tjerëve në përgjithësi, e pastaj të shihet se ku janë të përjashtuar, pse, çfarë nevojash, nevojat e kujt janë neglizhuar, si mund të prezantohen personat me aftësi të kufizuara në një mënyrë më gjithëpërfshirëse duke i paraqitur si qytetarë aktivë në këtë shoqëri, të cilët mund t’i përfaqësojë, a u jepet hapësirë për t’i shprehur drejtpërdrejt mendimet, qëndrimet, vlerat dhe nevojat e tyre. Në fund të fundit, nuk mjafton që njerëzit nga këto grupe të flasin për nevojat e tyre, ata mund të kenë pikëpamje për çështje të ndryshme shoqërore.
Pse ata mungojnë në mbulimin e rregullt mediatik? Pse trajtohen në këtë mënyrë në fushata? Madje edhe përmes prizmit të disa ilustrimeve që i pamë, një pajisjeje vizuale të përmbajtjeve që i analizuam, pamë një paraqitje stereotipike të këtyre grupeve, pra të paraqitur sërish si viktima, në karrocë invalidësh etj. Nuk kemi asnjë përpjekje për të treguar se ata janë vërtet në pozita të barabarta me të gjithë qytetarët e tjerë të kësaj shoqërie. Pse nuk i pamë në emisione debati, pse nuk ishin në informimin e rregullt mediatik, për t’i paraqitur pikëpamjet e tyre për ndryshime në sfera të caktuara të jetës shoqërore. Kështu që, në këtë pjesë e shohim rolin e mediave, në një rishikim kritik të narrativeve që plasohen nga aktorët politikë, në rishqyrtimin e narrativeve të tilla, në zbërthimin e stereotipave, në një analizë më të hollësishme dhe më të thellë të këtyre çështjeve, në ofrimin e zërit për grupet e cenueshme në shoqëri, bashkëpunim me sektorin civil, bashkëpunim me institucionet.
Në fund të fundit, konstatuam sërish se kjo është një çështje, koncepti i përfshirjes sociale është diçka që varet nga bashkëpunimi dhe koordinimi i ndërsjellë i aktorëve të shumtë në shoqëri. Nuk është diçka që varet vetëm nga mediat. Mediat do ta hapësirën e hapësirën e tyre. Në fund të fundit, shihet se ka interes për të punuar për këto çështje. Nuk ka tendencë të qëllimshme për t’i përjashtuar ato, e kam fjalën në përgjithësi. Është shfaqur një interes i madh, shumë shpesh për sa i përket informimit për çështje të tilla, mirëpo ka mungesë njohurish, mungesë kapacitetesh, kështu që redaksitë mund të kontribuojnë në përmirësimin e informimit për grupet e cenueshme në shoqëri përmes ndryshimeve të politkave redaktuese, mirëpo edhe me ngritjen e kapaciteteve të stafit të tyre.
Sipas jush, cilat janë arsyet për këto gjëra në hulumtimin tuaj? A mund të pritej kjo gjendje?
Marina Tuneva: Epo, ishte e pritshme, sepse këto çështje janë shqyrtuar dhe diskutuar në shumë raste të tjera, kur është analizuar roli i mediave dhe kur është analizuar edhe komunikimi politik në përgjithësi. Këtu, para së gjithash, do të thosha kultura e komunikimit, këtu është mungesa e njohurive, mungesa e kapaciteteve nëse flasim për mediat, mungesa e kapaciteteve dhe zakonisht vështirësia e raportuar në informimin gjithëpërfshirës apo në hapjen e çështjeve të tilla.,në një mënyrë të thelluar, përmes një këndvështrimi hulumtues.
Gjithashtu, fakti që në shumicën e rasteve kur i jepet përparësi zhvillimeve të politikës ditore, kjo automatikisht nënkupton përjashtimin e çështjeve të tjera me interes publik. Ato anashkalohen dhe kështu, shumë shpesh, lihen anash në agjendën mediatike. Domethënë, duhet të punohet në ngritjen e kapaciteteve, para së gjithash, të të gjitha palëve të interesuara, duhet të punohet për një bashkëpunim më të gjerë, për ndryshimin e rregullativës aty ku është e nevojshme dhe me këtë do të përmirësohen gjërat.
Me këtë, praktikisht, mendoj se mangësitë janë të qarta. Mangësitë janë në përcaktimin joadekuat të këtyre aspekteve në rregullativën tonë, zbatimi joadekuat i kornizës vetërregullatore, mungesa e kapaciteteve në media, mungesa e kapaciteteve adekuate për komunikim politik për sa i përket gjithëpërfshirjes, kështu që këto barriera e pengojnë informimin gjithëpërfshirës.
Si mund të bëhen fushatat zgjedhore një mjet për ndryshim dhe për promovimin e përfshirjes sociale dhe barazisë, në vend që të vazhdojnë t’i përforcojnë stereo tipat dhe pabarazinë?
Marina Tuneva: Duke e përmirësuar në një pjesë të madhe të aspekteve që i përmenda më lartë. Nëpërmjet përmirësimit të bashkëpunimit me sektorin civil që i përfaqëson interesat e grupeve të cenueshme në shoqëri, përmes përmirësimit të informimit dhe në kuadër të subjekteve politike, duke i kuptuar rezultatet e analizave të shumta që tashmë ekzistojnë.
Nëse rezultatet e analizave të thelluara të këtyre aspekteve komunikohen publikisht, kjo mund të arrijë edhe tek ata dhe të nënkuptojë një lloj mesazhi se gjërat duhet të përmirësohen. Gjithashtu, është e nevojshme të bashkëpunohet edhe për të forcuar kapacitetet, veçanërisht të politikanëve të rinj. Kuptimi i çështjeve si edukimi mediatik, kuptimi i parimeve të komunikimit gjithëpërfshirës, bashkëpunimi me institucionet.
Njëri nga rekomandimet që kemi është që të përmirësohet bashkëpunimi ndërmjet institucioneve, mediave, shoqatave profesionale të mediave, sektorit civil, në mënyrë që të përmirësohen kapacitetet në të gjitha drejtimet. Nëse e shohim atë bashkëpunim dhe koordinim, gjërat do të përmirësohen.
Në dokument jepni një sërë rekomandimesh për institucionet shtetërore, partitë politike, mediat online dhe organizatat e shoqërisë civile? Cilat janë më të rëndësishmet që do t’i veçonit?
Marina Tuneva: Analizat tona e konfirmuan atë që u diskutua në konferencën e fundit të IFES-it dhe Metamorfozis, nevojiten ndryshime në Kodin Zgjedhor, në fushën e reklamimit politike, nevojiten ndryshime në Ligjin për Financimin e Partive Politike, transparencë më e madhe, ndarje e përshtatshme e mjeteve financiare për reklamimin politik me pagesë, që nënkupton edhe zbatimin e parimeve të gjithëpërfshirjes.
Më tej, miratimi i Ligjit për Mediat për të cilin ka pasur propozim nga një grup ekspertësh që ka punuar në ndryshimet e këtij ligji, dhe mbi të gjitha, në lidhje me krijimin e fondit për pluralizëm mediatik, i cili do të mundësojë mbështetjen e përmbajtjeve gazetareske, përmbajtjeve mediatike që do të thotë dhe gjithëpërfshirje. Gjithashtu, për sa i përket institucioneve, siç e përmenda më lartë, duhet të përmirësohet bashkëpunimi edhe me sektorin civil dhe në fushën e ngritjes së kapaciteteve, etj.
Do të thotë, kemi rekomandime edhe për sektorin civil, për shoqatat profesionale të mediave dhe të gazetarëve, ato janë një hallkë shumë e rëndësishme në këtë proces, sidomos kur bëhet fjalë për nxitjen e transparencës së subjekteve politike në ndarjen e mjeteve financiare për reklamim politik me pagesë, kur e kemi tashmë si model financimi.
